Mô hình chính quyền địa phương 2 cấp tại TP.HCM: Chuyển từ 'quản lý' sang 'phục vụ'
Sau gần 6 tháng triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, nhiều phường, xã và đặc khu tại TP.HCM đã có những cách làm linh hoạt, sáng tạo trong cải cách hành chính, đưa dịch vụ công đến gần người dân hơn.
Từ ngày 1/7/2025, TP.HCM đã mở rộng quy mô trên cơ sở sáp nhập tỉnh Bình Dương và tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu, tạo thành một siêu đô thị có diện tích hơn 6.772 km2, với dân số 14 triệu người.
Với địa bàn rộng, dân số đông, yêu cầu quản trị ngày càng cao, mô hình chính quyền địa phương 2 cấp được kỳ vọng sẽ tạo ra bộ máy vận hành tinh gọn, hiện đại và hiệu quả hơn. Thực tế triển khai cho thấy, mô hình này đã nhanh chóng đi vào ổn định và phát huy tác dụng.
Chuẩn hóa quy trình, đồng bộ hệ thống một cửa
Tại nhiều phường, xã của TP.HCM, hiệu quả giải quyết thủ tục hành chính có chuyển biến rõ nét ngay từ những tháng đầu vận hành mô hình mới.
Theo bà Phạm Thị Hoàn - Phó Chủ tịch UBND phường An Khánh, TP.HCM, việc đưa vào vận hành Trung tâm Phục vụ hành chính công phường từ ngày 1/7/2025 đã tạo ra một đầu mối thống nhất trong việc tiếp nhận, giải quyết và trả kết quả thủ tục hành chính, thay thế cơ chế phân tán trước đây. Quy trình nội bộ được chuẩn hóa, ứng dụng đồng bộ hệ thống một cửa điện tử, ký số, số hóa hồ sơ và trả kết quả đã giúp rút ngắn thời gian xử lý, giảm đáng kể số lượt đi lại của người dân,…
Từ khi đi vào hoạt động đến nay, Trung tâm Phục vụ hành chính công phường An Khánh đã tiếp nhận hơn 10.000 hồ sơ, trong đó tỷ lệ hồ sơ được giải quyết đúng hạn và trước hạn đạt 99,6%.
Đặc biệt, tỷ lệ giải quyết nhanh đối với các thủ tục sao y, chứng thực đạt 100% tại chỗ; số lượng hồ sơ trực tuyến ngày càng tăng, phản ánh sự chuyển biến trong thói quen sử dụng dịch vụ công của người dân. Song song đó, phường chú trọng hỗ trợ trực tiếp, “cầm tay chỉ việc” cho người dân, nhất là người cao tuổi, người yếu thế, để bảo đảm không ai bị bỏ lại phía sau trong quá trình chuyển đổi sang môi trường số.
Phường An Khánh cũng tập trung đầu tư hạ tầng số, triển khai đồng bộ các phần mềm dùng chung của TP.HCM, quán triệt 100% cán bộ công chức được trang bị chứng thư số, 100% hồ sơ hành chính đủ điều kiện được xử lý trực tuyến, và 93,51% kết quả được thanh toán điện tử. Đặc biệt, việc ứng dụng các giải pháp như robot hướng dẫn, kiosk điện tử, QR code và thanh toán không tiền mặt tại Trung tâm Phục vụ hành chính công đã góp phần hiện thực hóa mô hình "chính quyền số gần dân, phục vụ dân".
"Từ thực tiễn triển khai, có thể khẳng định mô hình chính quyền địa phương hai cấp đã góp phần nâng cao rõ rệt hiệu quả giải quyết thủ tục hành chính tại phường An Khánh, không chỉ ở khía cạnh tốc độ và chất lượng xử lý hồ sơ, mà quan trọng hơn là chuyển biến trong tư duy từ 'quản lý' sang 'phục vụ'", bà Phạm Thị Hoàn chia sẻ.
"Phường An Khánh xác định sự hài lòng của người dân và doanh nghiệp là thước đo trung tâm cho hiệu quả hoạt động của chính quyền cơ sở".
Bà Phạm Thị Hoàn - Phó Chủ tịch UBND phường An Khánh, TP.HCM.
Đưa dịch vụ hành chính đến tận khu dân cư
Không chỉ dừng lại ở việc cải cách thủ tục tại Trung tâm Phục vụ hành chính công, nhiều địa phương còn chủ động đưa dịch vụ hành chính đến gần người dân hơn.
Từ ngày 16/8/2025, phường Vũng Tàu (TP.HCM) triển khai mô hình "Trung tâm Phục vụ hành chính công lưu động". Vào sáng thứ Bảy hằng tuần, công chức của Trung tâm luân phiên đến các khu phố để hướng dẫn, hỗ trợ người dân thực hiện thủ tục hành chính.
Tại khu phố 17, ông Bùi Xuân Hoạt (75 tuổi) cho biết, thay vì phải đến Trung tâm hành chính công đông người, ông được hỗ trợ làm thủ tục ngay tại khu phố gần nhà. "Cán bộ hướng dẫn rất tận tình, thủ tục được thực hiện nhanh chóng, thuận lợi", ông Hoạt chia sẻ.
Theo ông Đinh Quang Định - Phó Giám đốc Trung tâm Phục vụ hành chính công phường Vũng Tàu, mô hình lưu động giúp hỗ trợ những người không thể sắp xếp thời gian trong giờ hành chính, đồng thời giúp người dân làm quen với cổng dịch vụ công để có thể tự thực hiện tại nhà về sau. Mỗi tổ lưu động gồm 8 chuyên viên, phụ trách nhiều lĩnh vực, luân phiên phục vụ tại 42 khu phố trên địa bàn.
"Mô hình này không chỉ giảm áp lực cho Trung tâm Phục vụ hành chính công của phường mà còn thể hiện rõ tinh thần vì dân phục vụ, chính quyền gần dân", ông Định nói.
Tại xã Nghĩa Thành (TP.HCM), mô hình "Quét mã QR truy cập nhanh thủ tục hành chính" được triển khai nhằm hỗ trợ người dân tiếp cận thông tin mọi lúc, mọi nơi, giảm thời gian chờ đợi và chi phí đi lại. Theo ông Phạm Văn Quyền - Bí thư Đảng ủy xã Nghĩa Thành, trong bối cảnh hệ thống phần mềm đôi lúc quá tải, nguồn nhân lực số còn mỏng, việc ứng dụng mã QR đã giúp giảm áp lực hướng dẫn trực tiếp cho cán bộ, đồng thời thuận lợi cho công tác thống kê, giám sát và đánh giá.
Dành ngày nghỉ để lắng nghe dân nói
Song song với cải cách thủ tục hành chính, nhiều địa phương tại TP.HCM chú trọng tăng cường đối thoại, lắng nghe ý kiến người dân ngay từ cơ sở, coi đây là một kênh quan trọng để nâng cao hiệu quả quản lý và điều hành.
Sáng thứ Bảy hằng tuần, chương trình “Ngày thứ Bảy - lắng nghe người dân nói” được tổ chức luân phiên tại các ấp thuộc xã Long Điền (TP.HCM), gắn với mô hình "Tổ công tác 3 trong 1: Lắng nghe - Tuyên truyền - Hỗ trợ người dân". Tại các buổi đối thoại, người dân trực tiếp phản ánh những vấn đề liên quan đến đời sống, sản xuất, an ninh trật tự và thủ tục hành chính. Các ý kiến được lãnh đạo xã và đại diện các phòng, ban chuyên môn giải đáp ngay tại chỗ hoặc tiếp tục rà soát, xử lý theo thẩm quyền.
Chia sẻ tại buổi đối thoại, ông Phan Văn Tân (ấp Đồng Trung, xã Long Điền) cho biết các ý kiến của người dân đều được lãnh đạo xã lắng nghe, giải trình thấu đáo, tạo sự đồng thuận và phấn khởi trong cộng đồng dân cư.
Theo bà Mã Lê Phương Thảo - Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam xã Long Điền, mô hình "Ngày thứ Bảy - lắng nghe người dân nói" không chỉ giúp kịp thời tháo gỡ những vướng mắc phát sinh từ cơ sở mà còn góp phần củng cố niềm tin của người dân, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của chính quyền địa phương.
Tại xã Long Hải (TP.HCM), mô hình "Ngày thứ Bảy - lắng nghe dân nói" được tái khởi động từ ngày 20/8/2025, kế thừa những kết quả tích cực đã đạt được trước đây. Theo ông Ngô Thanh Phúc - Phó Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch UBND xã Long Hải, việc thông báo trước lịch đối thoại giúp người dân chủ động sắp xếp thời gian, chuẩn bị ý kiến, qua đó tạo không khí trao đổi nghiêm túc, thẳng thắn và mang tính xây dựng.
Trước mỗi buổi đối thoại khoảng một tuần, địa phương thông tin rộng rãi đến người dân, nhờ đó các buổi gặp gỡ giữa chính quyền và nhân dân luôn diễn ra đông đủ, các ý kiến phát biểu cô đọng, sát thực tiễn. Những góp ý của người dân trở thành cơ sở quan trọng để lãnh đạo xã điều chỉnh công tác chỉ đạo, điều hành phát triển kinh tế - xã hội, đồng thời kịp thời xử lý các kiến nghị phát sinh, hạn chế tình trạng khiếu nại vượt cấp.
"Ý kiến của người dân dù lớn, nhỏ đều được lắng nghe, ghi nhận và xử lý, giải quyết theo thẩm quyền. Bên cạnh đó, thông qua chương trình gặp gỡ này, cấp ủy, chính quyền cũng lồng ghép công tác tuyên truyền chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước tới người dân".
Ngô Thanh Phúc - Phó Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch UBND xã Long Hải - chia sẻ.
Khắc phục tình trạng thừa, thiếu nhân sự
Hiện nay, các phường, xã và đặc khu trên địa bàn TP.HCM đang phải đảm nhiệm khối lượng công việc lớn, với khoảng 1.066 đầu việc được chuyển giao từ cấp thành phố, các quận, huyện trước đây và cả những nhiệm vụ phát sinh tại cơ sở. Trong bối cảnh đó, tình trạng thừa - thiếu công chức cục bộ tại một số vị trí việc làm đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc sắp xếp, bố trí lại đội ngũ cán bộ cho phù hợp thực tiễn.
Để giải quyết vấn đề này, TP.HCM triển khai đề án “Rà soát, sắp xếp, bố trí cán bộ, công chức, viên chức tại các xã, phường, đặc khu”. Theo bà Phạm Thị Thanh Hiền - Giám đốc Sở Nội vụ TP.HCM, đề án được thực hiện trên hai nguyên tắc xuyên suốt: bố trí nhân sự đúng chuyên môn, đúng vị trí, không để tồn tại tình trạng thừa cục bộ; đồng thời gắn việc sắp xếp tổ chức bộ máy với tinh giản biên chế, bảo đảm sự hài hòa và tuân thủ đúng quy định.
Trên cơ sở đó, UBND TP.HCM đề ra 5 nhóm giải pháp nhằm xử lý tình trạng 1.052 công chức bố trí thừa và 935 công chức còn thiếu tại 27 vị trí việc làm. Các giải pháp bao gồm: sắp xếp trong nội bộ cấp xã căn cứ vào khung số lượng, trình độ và quá trình công tác; điều chuyển giữa các địa phương thừa - thiếu; rà soát, bố trí lại giữa khối Đảng ủy, MTTQ và chính quyền; điều động, biệt phái cán bộ từ cấp thành phố và các sở, ngành về cơ sở; đồng thời tăng cường đào tạo, bồi dưỡng gắn với tinh giản biên chế.
Trong quá trình triển khai, Sở Nội vụ TP.HCM cho biết sẽ cân nhắc kỹ lưỡng các yếu tố về địa lý, nơi cư trú và điều kiện sinh hoạt của cán bộ, công chức, nhằm tạo thuận lợi trong công tác và hạn chế tối đa những xáo trộn không cần thiết đối với đời sống cá nhân.