Quyết liệt tháo điểm nghẽn giải ngân đầu tư công

Ngày 23/12, Tạp chí Diễn đàn Doanh nghiệp phối hợp với Hiệp hội Công nghiệp Khoáng sản TP.HCM tổ chức tọa đàm "Đầu tư công: Gỡ nút thắt để bứt phá tăng trưởng 2026".

Nguồn tài nguyên lớn nhưng thiếu vật liệu

Phát biểu tại tọa đàm, bà Nguyễn Ngọc Thúy - Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường TP.HCM - cho biết áp lực lên hạ tầng đô thị của TP.HCM hiện nay là vô cùng lớn. Để các dự án trọng điểm Vành đai 3, Vành đai 4 và cao tốc TP.HCM - Mộc Bài về đích đúng hạn, việc giải tỏa các điểm nghẽn về tài nguyên là ưu tiên hàng đầu.

Theo bà Nguyễn Ngọc Thúy, đầu tư công được xác định là động lực dẫn dắt nền kinh tế, nhưng để dòng vốn này thực sự chảy và các công trình mọc lên đúng tiến độ, thì hai yếu tố đầu vào quan trọng nhất là mặt bằng sạch và vật liệu xây dựng phải được đảm bảo.

Bà Thúy cũng chỉ rõ thực tế sự khan hiếm cục bộ nguồn vật liệu, đặc biệt là cát san lấp, đá xây dựng, đang tạo ra những "nút thắt" làm chậm tiến độ giải ngân. Điều này đặt ra bài toán làm sao để cân đối nguồn cung trong bối cảnh các quy định về môi trường ngày càng thắt chặt.

Chia sẻ về những bất cập trong lĩnh vực đầu tư công hiện nay, ông Phan Tấn Đạt - Chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp Khoáng sản TP.HCM, Chủ tịch KSB - cho biết tình trạng khan hiếm nguồn cung vật liệu xây dựng đang ảnh hưởng trực tiếp đến tiến độ nhiều dự án. Trong khi đó, thực tế cho thấy TP.HCM, sau khi sáp nhập các tỉnh Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu sở hữu trữ lượng khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường rất lớn.

Theo ông Đạt, tình trạng này dẫn đến hệ lụy là các công trình trọng điểm sử dụng vốn ngân sách nhà nước, dù được hưởng nhiều cơ chế ưu tiên đặc thù, vẫn thiếu vật liệu nhưng vẫn đối mặt với nguy cơ chậm tiến độ và phát sinh chi phí, ảnh hưởng lớn đến kế hoạch đầu tư công.

Còn theo ông Võ Minh Đức - Phó Chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp Khoáng sản TP.HCM, Phó Chủ tịch Hiệp hội Vật liệu Xây dựng Việt Nam, nguồn vật liệu xây dựng thông thường phục vụ khu vực miền Đông và Đồng bằng sông Cửu Long hiện chủ yếu được khai thác trên địa bàn TP.HCM (tỉnh Bình Dương, Bà Rịa - Vũng Tàu trước khi sáp nhập), cùng với một phần từ tỉnh Đồng Nai.

TP.HCM hiện nay có khoảng 83 doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực khai thác chế biến khoáng sản làm vật liệu xây dựng với tổng số 96 điểm mỏ đang hoạt động tổng diện tích được cấp phép là 2.082,5 ha,

Riêng khu vực TP.HCM, nguồn tài nguyên đá xây dựng đã được quy hoạch, đánh giá với trữ lượng lên đến hàng tỷ mét khối. Nhiều doanh nghiệp đã đầu tư khai thác, chế biến khoáng sản làm vật liệu xây dựng và hoạt động ổn định trong nhiều năm. Tuy nhiên, các mỏ khoáng sản hiện nay được cấp phép khai thác với độ sâu còn nông, chưa tiếp cận hết phần tài nguyên đã được phê duyệt trong quy hoạch. Nhiều mỏ cũng đang dần hết thời hạn cấp phép, dẫn đến sản lượng khai thác ở mức thấp.

TP.HCM nêu 3 nhóm giải pháp khơi thông nguồn lực

Hướng tới năm 2026, bà Nguyễn Ngọc Thúy - Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường TP.HCM - nêu 3 nhóm giải pháp Sở Nông nghiệp và Môi trường TP.HCM sẽ thực hiện quyết liệt để "khơi thông" các nguồn lực.

Về cơ chế cấp phép, TP.HCM sẽ áp dụng Nghị quyết 98 để tạo đột phá. Bà Nguyễn Ngọc Thúy nhấn mạnh, Sở sẽ tham mưu cho UBND Thành phố đơn giản hóa tối đa các thủ tục cấp phép mỏ vật liệu theo cơ chế đặc thù của Nghị quyết 98, rút ngắn thời gian nhưng vẫn đảm bảo chặt chẽ các yếu tố về tác động môi trường.

Về giải phóng mặt bằng, giải pháp sẽ tập trung vào khâu định giá và thu hồi đất. Bà Thúy xác định đây là khâu đầu tiên, Sở sẽ tiếp tục đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính trong công tác định giá đất, thu hồi đất, đảm bảo bàn giao mặt bằng sạch đúng tiến độ cho các chủ đầu tư.

Về vật liệu thay thế, giải pháp là khuyến khích các doanh nghiệp nghiên cứu, sử dụng cát biển (sau xử lý) và vật liệu xây dựng xanh để giảm tải cho cát sông truyền thống.

Cần tiếp tục sửa đổi, hoàn thiện khung pháp lý

Ông Nguyễn Thế Minh - Phó Cục trưởng Cục Kinh tế - Quản lý đầu tư xây dựng, Bộ Xây dựng - cho biết về giải pháp lâu dài bảo đảm nguồn vật liệu xây dựng, trước hết, Quốc hội đã ban hành Luật Địa chất và khoáng sản, Luật Đất đai 2024, cho phép giải phóng mặt bằng khu vực mỏ, cấp mỏ trực tiếp cho nhà thầu, đồng thời đơn giản hóa một số thủ tục trong cấp phép khai thác. Tuy nhiên, phạm vi và đối tượng các dự án được cấp mỏ trực tiếp hiện vẫn còn khá hạn chế.

Để kịp thời tháo gỡ khó khăn, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết tập trung xử lý nhiều vướng mắc trong quá trình triển khai Luật Địa chất và khoáng sản 2024. Thời gian tới, cần tiếp tục nghiên cứu sửa đổi, hoàn thiện luật theo hướng đơn giản hóa thủ tục hành chính, bảo đảm phù hợp với thực tiễn triển khai các dự án đầu tư xây dựng.

Bên cạnh đó, thực tế cho thấy nhiều địa phương không có mỏ vật liệu, nguồn cung chủ yếu phụ thuộc vào các địa phương khác. Do đó, cần có chính sách khuyến khích doanh nghiệp chủ động tiếp cận, huy động vật liệu từ nhiều nguồn cung khác nhau; đồng thời công bố giá vật liệu xây dựng trên địa bàn theo sát giá thị trường, tạo điều kiện để các nhà thầu tiếp cận nguồn cung hợp pháp.

Các địa phương cũng cần chủ động làm việc, phối hợp với những địa phương có mỏ để ưu tiên bố trí, quy hoạch khu vực mỏ phục vụ các dự án trọng điểm.

Ông Trần Ngọc Liêm - Giám đốc VCCI chi nhánh khu vực TP.HCM -kiến nghị đẩy mạnh minh bạch hóa và đơn giản hóa thủ tục hành chính, rút ngắn thời gian cấp phép khai thác khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường, tránh tình trạng quy trình đấu thầu kéo dài gây lãng phí thời gian và làm chậm tiến độ dự án. Theo ông Liêm, cơ chế giá cũng cần được điều chỉnh theo sát diễn biến thị trường.

Võ Liên