NGƯT.PGS.TS Lương Minh Cừ - Hiệu trưởng Trường Đại học Cửu Long: Người giữ lửa tri thức với tâm hồn thi sĩ
Trong suốt hơn bốn thập kỷ làm nghề giáo, trải qua bao biến động của đời sống xã hội và môi trường giáo dục đại học, NGƯT.PGS.TS Lương Minh Cừ vẫn giữ cho mình một niềm tin bền bỉ: giáo dục là hành trình nhân văn nhất để phụng sự con người.
Ông không chỉ là Hiệu trưởng Trường Đại học Cửu Long – đại học tư thục đầu tiên của Đồng bằng sông Cửu Long – mà còn là một nhà thơ, một người viết say mê, người đã âm thầm gieo vào đời những giá trị của tri thức, lòng tử tế và cảm xúc đẹp.
Từ người lính đến người thầy, lấy người học làm trung tâm
NGƯT.PGS.TS Lương Minh Cừ đến với giáo dục như một mối duyên, nhưng cũng là một lựa chọn được hình thành từ sâu trong tâm hồn. Ông sinh ngày 19/5/1952 tại làng Đông, xã Hồng Việt, huyện Đông Hưng, tỉnh Thái Bình (cũ), nơi có dòng họ Lương với truyền thống hiếu học. Ông nhập ngũ năm 1970 - Tiểu đoàn 2, sư đoàn 305 Binh chủng đặc công Quân đội Nhân dân Việt Nam. Ông đã từng tham gia chiến đấu tại chiến trường K; Miền Đông Nam Bộ, Quân khu Sài Gòn - Gia Định - Chợ Lớn (cũ).
Sau thời gian phục vụ trong quân ngũ đến ngày đất nước thống nhất, ông theo học ngành Triết học tại Trường Đại học Tổng hợp TP.HCM. Ngôi trường danh tiếng này đã bồi đắp cho ông tư duy nền tảng, tính phản biện và một bản lĩnh trí thức vững vàng. “Tôi nhận ra rất rõ: tri thức có thể thay đổi cuộc đời một con người. Và người thầy là người đánh thức tiềm năng ấy”, ông chia sẻ.
Sau khi tốt nghiệp đại học, ngày được phân công về giảng dạy tại Trường Đại học Tài chính – Kế toán TP.HCM là một bước ngoặt lớn. Những giờ đứng lớp đầu tiên cho ông cảm giác mình đã tìm đúng nơi để gửi gắm khát vọng. Nhớ về thời điểm này, ông chia sẻ: “Mỗi bài giảng giống như một hạt giống nhỏ. Khi thấy sinh viên nảy nở thành tài năng, tôi biết mình đã gieo được điều đúng đắn”.
Cuộc sống không phải lúc nào cũng bằng phẳng. Có những giai đoạn đan xen những thách thức của nghề, ánh mắt chăm chú của sinh viên, sự đồng hành của đồng nghiệp là nguồn động viên giúp ông bền bỉ theo nghề giáo suốt bốn thập kỷ qua.
Dòng họ Lương ở Thái Bình nhiều đời theo nghề giáo. Truyền thống ấy luôn nhắc tôi sống xứng đáng với hai chữ ‘người thầy’
- NGƯT. PGS.TS Lương Minh Cừ.
Đối với PGS.TS Lương Minh Cừ, triết lý giáo dục không phải những khái niệm cao siêu, mà chính là điều giản dị: con người là trung tâm. Ông tin rằng một nền giáo dục tử tế phải nuôi dưỡng được ba yếu tố: nhân cách, tri thức, tư duy độc lập – sáng tạo.
Ông chia sẻ: “Tri thức chỉ có ý nghĩa khi được xây dựng trên nền tảng của lòng nhân ái. Một người trẻ hiểu vì sao mình học, vì sao mình làm và vì sao mình cần sống tử tế – đó mới là thành quả lớn nhất của giáo dục”. Vì thế, trong giảng đường hay ở cương vị quản lý, ông luôn cố gắng khơi mở trong sinh viên tinh thần trách nhiệm, niềm đam mê sáng tạo và thái độ sống văn minh.
Trước khi về Trường Đại học Cửu Long, ông từng công tác tại nhiều trường đại học lớn. Những trải nghiệm đó giúp ông hiểu rõ tính phức tạp của quản trị đại học Việt Nam. Ông thẳng thắn: “Thách thức lớn nhất của người làm giáo dục là dung hòa lý tưởng với thực tiễn. Giáo dục phải đổi mới, nhưng đổi mới luôn va vào những rào cản về cơ chế, con người, nguồn lực.”
Cũng chính trong những khó khăn, ông nhận ra phần thưởng thực sự: không phải chức vụ hay danh hiệu, mà là nhìn thấy sinh viên trưởng thành, đồng nghiệp tự tin hơn và nhà trường đi lên từng ngày. Như lời ông chia sẻ: “Đó là niềm vui bền bỉ giúp tôi kiên trì với nghề đến hôm nay”.
Kiến tạo một ngôi trường ứng dụng – nhân văn – hộp nhập tại Trường Đại học Cửu Long
Năm 2017, ông bắt đầu một hành trình mới đầy thử thách khi ông nhận nhiệm vụ Hiệu trưởng Trường Đại học Cửu Long. Đây cũng là trường đại học tư thục đầu tiên của khu vực Đồng bằng sông Cửu Long. Bối cảnh của nhà trường lúc đó đặt ra yêu cầu phải xác định lại chiến lược phát triển một cách bài bản, nhất quán và phù hợp với xu thế đổi mới của giáo dục đại học. Hội đồng trường, Ban Giám hiệu và đội ngũ chuyên môn đã cùng ngồi lại, xây dựng tầm nhìn chung cho một chặng đường phát triển mới. Với cách tiếp cận thận trọng nhưng dứt khoát, ông cùng Hội đồng trường đặt ra 5 định hướng chiến lược:
1/Phát triển theo mô hình đại học ứng dụng, gắn đào tạo với nhu cầu thị trường lao động.
2/Đầu tư mạnh vào cơ sở vật chất, chuyển đổi số toàn diện, nâng cấp phòng thí nghiệm – thực hành.
3/Nâng cao chất lượng đội ngũ, thúc đẩy nghiên cứu khoa học và hợp tác doanh nghiệp.
4/Đẩy mạnh kiểm định chất lượng, xem kiểm định là thước đo minh bạch cho xã hội.
5/Mở rộng hợp tác quốc tế, đưa sinh viên tiệm cận môi trường học thuật toàn cầu.
Bên cạnh chiến lược phát triển, ông luôn xem chăm sóc sinh viên là nhiệm vụ trọng tâm của quản trị đại học. Hàng nghìn sinh viên của trường đến từ hoàn cảnh khó khăn, vùng sâu vùng xa, hoặc là người dân tộc thiểu số. Mỗi năm, Trường Đại học Cửu Long hỗ trợ học bổng hoặc kinh phí cho khoảng hàng ngàn sinh viên. Nhiều em được tài trợ suốt 3,5 - 4 năm học.
“Chúng tôi làm điều đó bằng tình người, không phải vì phong trào”, PGS.TS Lương Minh Cừ khẳng định.
Bên cạnh đó, ông chủ trương đẩy mạnh hợp tác quốc tế, để mở rộng chân trời cho sinh viên vùng sông nước. Đến nay, nhà trường đã thiết lập quan hệ với hơn 200 viện trường quốc tế từ Nhật Bản, Hàn Quốc, Đức, Đài Loan (Trung Quốc), Lào… giúp sinh viên được giao lưu, thực tập và học hỏi trong những môi trường tiên tiến.
Chia sẻ về vấn đề này, ông nói: “Trong hợp tác quốc tế, quan trọng nhất là sự minh bạch và tôn trọng. Mọi điều chúng tôi làm đều hướng tới quyền lợi của sinh viên Việt Nam”.
Trong những năm gần đây, Trường Đại học Cửu Long đã có những chuyển biến rất tích cực và toàn diện. Điều đầu tiên phải kể đến là sự lớn mạnh của đội ngũ: nhà trường hiện có khoảng 1.217 cán bộ, giảng viên, trong đó có 70 giáo sư và phó giáo sư, 241 tiến sĩ, 447 thạc sĩ, và gần 300 bác sĩ hoặc dược sĩ chuyên khoa. Đây là lực lượng quan trọng tạo nên nền tảng chất lượng và sự ổn định lâu dài cho hoạt động đào tạo.
Song song đó, chương trình đào tạo của trường được rà soát và cập nhật thường xuyên, dựa trên góp ý từ doanh nghiệp, đơn vị tuyển dụng và các cơ quan chuyên môn. Việc đổi mới chương trình theo hướng ứng dụng giúp sinh viên chủ động hơn khi bước ra thị trường lao động.
Một dấu ấn nổi bật khác là 22/46 chương trình đào tạo của nhà trường đã đạt chuẩn kiểm định chất lượng. Điều này, thể hiện nỗ lực cam kết minh bạch và trách nhiệm của nhà trường đối với xã hội.
Về đối ngoại, hoạt động hợp tác quốc tế của Đại học Cửu Long phát triển nhanh và mạnh. Trường đã thiết lập quan hệ với hơn 200 viện, trường và tổ chức giáo dục đến từ Nhật Bản, Hàn Quốc, Đức, Thái Lan, Lào, Campuchia, Ấn Độ… Những hợp tác này mang lại nhiều cơ hội học thuật, giao lưu văn hóa, thực tập và trao đổi sinh viên.
Tỷ lệ sinh viên có việc làm đạt khoảng 97% ngay sau khi tốt nghiệp – một con số thể hiện rõ định hướng đào tạo gắn với thực tiễn mà nhà trường đã kiên trì theo đuổi.
Đến nay, Trường Đại học Cửu Long đã đào tạo hơn 38.000 cử nhân, kỹ sư cùng hơn 1.200 thạc sĩ, cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cho khu vực và cả nước.
Với những nỗ lực ấy, nhà trường đã vinh dự nhận Huân chương Lao động hạng Ba (2020), Huân chương Lao động hạng Nhì (2025) cùng nhiều bằng khen của Thủ tướng Chính phủ – những minh chứng quan trọng ghi nhận hành trình đổi mới, hội nhập và phát triển bền vững của trường.
Đó là những cột mốc ghi nhận nỗ lực bền bỉ của một tập thể – trong đó có dấu ấn rõ nét của người đứng đầu.
Giữ lửa văn chương bằng trái tim nhà giáo
Bên cạnh sự nghiệp giáo dục, PGS.TS Lương Minh Cừ còn là hội viên Hội Nhà văn Việt Nam, hội viên Hội Nhà văn TP.HCM và hội viên Hội Nhà báo Việt Nam, tác giả của nhiều tác phẩm văn học đã xuất bản: Chân trời vùng sâu (1976); Bất chợt mùa xuân (2007); Nụ tầm xuân (2015), Anh đi giữa mùa hoa tam giác mạch (2023) và Dọc trời hoa lửa (2025)… cùng nhiều tác phẩm in chung với bạn bè văn hữu. Tính đến nay, ông đã sáng tác trên 400 bài thơ.
“Văn chương đến với tôi như một phần tự nhiên của tâm hồn. Từ thuở niên thiếu ở miền quê Thái Bình, tôi đã yêu những vần thơ mộc mạc chất chứa tình người, những vẻ đẹp bình dị của đồng ruộng, của làng xóm, của những con người lao động chân chất. Những câu chuyện mộc mạc, những rung động đầu đời đã gieo vào tôi niềm yêu thích chữ nghĩa. Khi cầm bút, tôi không chỉ viết cho riêng mình, mà viết như một cách sẻ chia với cuộc đời, với quê hương và với những khoảnh khắc đã đi qua…” – PGS.TS Lương Minh Cừ chia sẻ
Khi trưởng thành, trải nghiệm chiến tranh, giảng đường, quản lý… lại tạo thêm những lớp trầm tích cho từng trang viết của ông. “Viết giúp tôi giữ được sự mềm mại của tâm hồn, giữ cho mình không khô cứng giữa bao áp lực. Có những đêm muộn, giữa những lo toan của trường lớp, chỉ cần trở lại với trang viết, tôi như được bước vào một không gian khác – lắng đọng, chân thành và rất người” – ông bộc bạch.
Thỉnh thoảng khi lướt web chúng ta cũng có thể bắt gặp một bài hát phổ nhạc từ thơ của ông như: Bất chợt mùa xuân (NS Nguyễn Thái Hiệp) với những ca từ tha thiết:
“Bỗng nhiên … chạm nhánh mai vàng
Biết xuân đã bất chợt sang với người
Em về một thoáng xinh tươi
Mùa xuân nối với đất trời gần nhau…”.
Hay một bài thơ nào đó rất da diết, như bài Gửi bạn vùng sâu với những lời mộc mạc mà da diết, chân thành:
“Bạn về dưới đó vùng sâu
Chia tay một sáng bên cầu mưa bay
Sáng lòa súng thép trong tay
Biếc xanh quân phục gió lay chân trời
Bình minh trong ánh mắt cười
Vùng sâu dưới ấy... lửa ngời gọi ta!”.
Những trải nghiệm trong chiến tranh, trong giảng đường, trong quản lý… đều để lại những rung động sâu sắc. Chính những chất liệu ấy thôi thúc tôi tìm đến văn chương như một cách ghi lại những điều đã thấy, đã sống, đã suy ngẫm. Đó là dòng chảy âm thầm nhưng bền bỉ, nuôi dưỡng đời sống tinh thần của tôi suốt nhiều năm qua"
- NGƯT.PGS.TS Lương Minh Cừ.
Khi được hỏi mối quan hệ giữa giáo dục và văn chương ở ông dường như hai dòng chảy hòa vào nhau. Ông cho rằng cả hai đều hướng về con người. Giáo dục hun đúc trí tuệ – văn chương nuôi dưỡng tâm hồn. Một người thầy có tâm hồn văn chương sẽ có cái nhìn thấu cảm hơn, tinh tế hơn, nhân bản hơn.
“Tôi viết không để tìm danh, mà để lưu lại những vẻ đẹp của đời sống – của con người, của quê hương” – ông chia sẻ.
Tin vào con đường mình đã chọn
Từ những trải nghiệm của mình, PGS.TS Lương Minh Cừ gửi gắm đến thế hệ trẻ một thông điệp giản dị nhưng đầy sức nặng: hãy tin vào con đường mình đã chọn và kiên trì đến cùng với những giá trị mà mình theo đuổi. Dù học tập, nghiên cứu hay lập nghiệp, điều quan trọng nhất vẫn là ý chí, tinh thần cầu tiến và một trái tim hướng thiện. Tri thức là hành trình suốt đời, và người trẻ chỉ thật sự trưởng thành khi biết bền bỉ vượt qua giới hạn của chính mình.
Ông chia sẻ thường nhắc sinh viên rằng: học để làm việc, nhưng trước hết là học để biết vươn lên, để biết làm người. Trong thời đại biến đổi quá nhanh của công nghệ và hội nhập, ý chí chính là yếu tố giúp người trẻ đứng vững và đi xa.
Nói về gia đình, ông cho biết mình chưa bao giờ ép hai con phải nối nghiệp, bởi mỗi người trẻ phải được tự do lựa chọn ước mơ của riêng họ. Điều ông mong ở các con – cũng như ở sinh viên – chỉ là sống tử tế, có trách nhiệm và dám theo đuổi điều mình tin tưởng. Chính sự nhạy cảm, giàu tình cảm của hai cô con gái cũng khiến ông thêm thấu hiểu, thêm thương yêu những người trẻ đang chập chững vào đời. “Tôi thương sinh viên như thương con mình” – ông nói, nhẹ nhàng mà chân thành. Ông muốn trở thành một điểm tựa nhỏ bé, âm thầm nhưng bền bỉ để các em thêm tự tin bước tiếp.
Và có lẽ, chính từ tình yêu ấy – tình yêu dành cho con người, cho thế hệ trẻ và cho những điều tử tế – mà hành trình làm thầy, làm quản lý và làm thi sĩ của PGS.TS Lương Minh Cừ trở nên trọn vẹn. Một người thầy đi qua bao đổi thay nhưng vẫn giữ được trái tim trong trẻo, mong mỏi duy nhất: nhìn thế hệ trẻ trưởng thành và bước về phía tương lai bằng chính đôi chân, ý chí và khát vọng của họ.