Bài 1:Nghị quyết 71-NQ/TW: TP.HCM trước vận hội đột phá giáo dục - đào tạo

Tư duy mới của giáo dục quốc gia – Cơ hội lớn cho TP.HCM

Ngay từ khi được ban hành, Nghị quyết 71-NQ/TW đã được nhìn nhận như một dấu mốc quan trọng trong tư duy phát triển giáo dục và đào tạo Việt Nam. Văn kiện này không chỉ xác lập giáo dục – đào tạo là đột phá chiến lược, mà còn nhấn mạnh yêu cầu đổi mới toàn diện: từ chương trình, phương pháp, đội ngũ, quản trị nhà trường cho đến cơ chế, thể chế, kiểm định chất lượng và liên kết với xã hội.

Ở đó, điều quan trọng nhất chính là tinh thần: giáo dục phải đi trước một bước, tạo nền tảng cho phát triển bền vững, thúc đẩy sự chuyển dịch của nền kinh tế sang mô hình dựa trên tri thức, công nghệ và đổi mới sáng tạo.

TP.HCM chính là địa phương hội tụ đầy đủ điều kiện để tiên phong triển khai tinh thần ấy. Trong đó, Thành phố có mạng lưới đại học, học viện và viện nghiên cứu lớn nhất cả nước; Đội ngũ trí thức đông đảo với nhiều nhóm nghiên cứu mạnh; Sức ép và nhu cầu rất lớn về nguồn nhân lực chất lượng cao cho các ngành kinh tế mũi nhọn; Chính sách đặc thù thúc đẩy tự chủ đại học, khoa học - công nghệ và mô hình giáo dục mới.

Sự năng động vốn có của Thành phố giúp nhiều trường đại học, cơ sở đào tạo từ lâu đã chủ động đổi mới, thử nghiệm mô hình mới trước khi có Nghị quyết 71. Vì vậy, khi Nghị quyết ra đời, TP.HCM nhanh chóng trở thành nơi hội tụ điều kiện lý tưởng để hiện thực hóa các chủ trương vào cuộc sống.

Tinh thần ấy cũng được thể hiện rõ tại Đại hội Đảng bộ TP.HCM nhiệm kỳ 2025 - 2030, khi Thành phố đưa phát triển giáo dục - đào tạo vào chương trình trọng điểm, đột phá, là “chìa khóa” để TP.HCM chuyển mình trở thành trung tâm tri thức, công nghệ của khu vực vào năm 2030 và xa hơn là năm 2045. Trong đó, thúc đẩy đổi mới toàn diện và thực chất hệ thống giáo dục - đào tạo theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế.

Đây không chỉ là khát vọng, mà là yêu cầu thực tiễn. Khi Thành phố đang thúc đẩy chuyển đổi số, xây dựng trung tâm tài chính quốc tế, phát triển công nghiệp bán dẫn, kinh tế xanh – kinh tế tuần hoàn, thì nguồn nhân lực sáng tạo, tinh thông công nghệ, có tư duy toàn cầu trở nên then chốt.

Chính vì vậy, Nghị quyết 71 không chỉ là định hướng từ Trung ương, mà còn là “chìa khóa” để TP.HCM mở ra giai đoạn phát triển mới.

Giáo dục TP.HCM trước yêu cầu đổi mới toàn diện

Trong nhiều năm qua, giáo dục TP.HCM luôn được đánh giá là địa phương năng động trong việc áp dụng mô hình và phương pháp dạy học mới. Việc triển khai thí điểm chương trình quốc tế, tự chủ đại học, trường chất lượng cao, công nghệ giáo dục và mô hình STEM sớm hơn nhiều địa phương khác đã tạo nền tảng để Thành phố bước vào giai đoạn đổi mới theo tinh thần Nghị quyết 71.

Song, yêu cầu đặt ra hiện nay lớn hơn nhiều. Nghị quyết 71 xác định rõ nhiệm vụ đổi mới giáo dục - đào tạo theo các hướng: Đổi mới tư duy quản lý giáo dục; Tự chủ đại học gắn với trách nhiệm giải trình; Tăng cường liên kết giữa nhà trường - gia đình - xã hội; Chuẩn hóa đội ngũ nhà giáo; Xây dựng hệ sinh thái học tập suốt đời; Thúc đẩy chuyển đổi số toàn diện trong giáo dục; Gắn đào tạo với nhu cầu thị trường lao động và cơ cấu kinh tế mới.

Những yêu cầu ấy đặt lên vai TP.HCM nhiều thách thức nhưng cũng mở ra cơ hội để khẳng định vị thế đầu tàu. Bởi TP.HCM không chỉ có số lượng lớn trường đại học, mà còn có điều kiện tiếp cận doanh nghiệp, nơi xác lập nhu cầu nhân lực thực tế. Đây chính là lợi thế để Thành phố đẩy mạnh mô hình đào tạo gắn với doanh nghiệp, gắn với thị trường lao động và gắn với các ngành kinh tế chiến lược.

Trong bối cảnh đó, vai trò của Đại học Quốc gia TP.HCM (ĐHQG-HCM) càng nổi bật. Với cơ chế tự chủ toàn diện theo Nghị định 201/2025/NĐ-CP, ĐHQG-HCM đang trở thành đầu tàu đào tạo nhân lực chất lượng cao ở trình độ đại học và sau đại học. Các trường thành viên của ĐHQG-HCM đã và đang triển khai mạnh mẽ đào tạo liên ngành, nghiên cứu ứng dụng, chương trình quốc tế, chuyển đổi số và liên kết doanh nghiệp.

Cũng từ thực tiễn ấy, nhiều sản phẩm nghiên cứu của các trường đã bước ra thị trường, hình thành các spin-off, startup công nghệ và hệ sinh thái đổi mới sáng tạo ngay trong khuôn viên trường. Đây là những mô hình trọng yếu mà Nghị quyết 71 khuyến khích, bởi chúng kết nối chặt chẽ giáo dục - khoa học - doanh nghiệp - xã hội.

Tuy nhiên, để hiện thực hóa đầy đủ tinh thần Nghị quyết 71, giáo dục TP.HCM còn phải vượt qua nhiều thách thức: thiếu hụt nguồn nhân lực chất lượng cao, môi trường nghiên cứu chưa tương xứng với tầm vóc của Thành phố, chênh lệch chất lượng giữa các cơ sở đào tạo, áp lực dân số học đường lớn và tốc độ thay đổi nhanh của thị trường lao động.

Chính những thách thức này yêu cầu Thành phố phải đi trước, làm mạnh, làm nhanh và làm khác biệt. Và đó cũng là lý do TP.HCM luôn xác định giáo dục - đào tạo là lĩnh vực ưu tiên trong chiến lược phát triển đến năm 2030, tầm nhìn 2045.

Khát vọng của một đô thị học tập, trung tâm tri thức của khu vực

Trong chiến lược phát triển dài hạn, TP.HCM hướng tới việc trở thành đô thị nơi giáo dục không chỉ diễn ra trong nhà trường mà lan tỏa ra khắp đời sống xã hội. Đây cũng là tinh thần của Nghị quyết 71: xây dựng hệ sinh thái học tập suốt đời, khuyến khích mỗi người dân học tập, thích ứng, đổi mới trong suốt cuộc đời lao động.

TP.HCM đang xây dựng mô hình thành phố tri thức theo ba hướng lớn: Một là, nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông, chuẩn hóa đội ngũ giáo viên, phát triển trường chất lượng cao, trường tiên tiến theo chuẩn quốc tế, đẩy mạnh dạy học ngoại ngữ và năng lực số.

Hai là, mở rộng hệ thống đại học nghiên cứu, đại học ứng dụng, trung tâm đổi mới sáng tạo và các mô hình đào tạo liên kết quốc tế để phục vụ nhu cầu nhân lực của nền kinh tế tri thức.

Ba là, phát triển các thiết chế văn hoá - giáo dục như thư viện số, trung tâm học tập cộng đồng, nền tảng học tập trực tuyến, tạo môi trường khuyến khích người dân nâng cao trình độ liên tục.

Tất cả các hướng đi này đều phù hợp hoàn toàn với định hướng của Nghị quyết 71, đồng thời phản ánh đúng nhu cầu thực tế của Thành phố trong bối cảnh cạnh tranh nhân lực khu vực ngày càng gay gắt.

Khát vọng của TP.HCM không chỉ dừng lại ở mục tiêu “dẫn đầu cả nước” mà còn hướng đến vị thế quốc tế. Bởi trong tương lai gần, một nền kinh tế đô thị lớn như TP.HCM chỉ có thể tiếp tục bứt phá khi có được nguồn nhân lực chất lượng cao, có khả năng sáng tạo, làm chủ công nghệ và thích ứng với sự thay đổi nhanh chóng của thế giới.

Nghị quyết 71 tạo hành lang chiến lược, nhưng sự thành công phụ thuộc vào quyết tâm và cách làm của từng địa phương. Với bề dày sáng tạo, tinh thần năng động và truyền thống đi đầu, TP.HCM đang nắm giữ cơ hội để một lần nữa trở thành địa phương tiên phong trong đổi mới giáo dục - đào tạo.

Minh Quang