Đài tưởng niệm nạn nhân Covid-19 là biểu tượng nghĩa tình, đoàn kết và khát vọng

Ngày 6/11, Viện Nghiên cứu phát triển TP.HCM tổ chức tọa đàm góp ý công trình đài tưởng niệm nạn nhân Covid-19 tại TP.HCM.

Tại tọa đàm, gần 20 ý kiến của các chuyên gia đưa ra để thảo luận về giải pháp quy hoạch không gian, bố cục các công trình,... đài tưởng niệm.

Hơn 20.000 người đã ra đi vì đại dịch Covid-19

Phát biểu đề dẫn, ông Phạm Bình An - Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển TP.HCM - nhắc nhớ lại giai đoạn chống dịch đầy đau thương nhưng kiên cường của cả nước nói chung và TP.HCM nói riêng. Tại TP.HCM, hơn 20.000 người đã ra đi vì đại dịch Covid-19, có 1.500 trẻ em mồ côi, cùng những thiệt hại nặng nề về kinh tế, tinh thần và xã hội trong thời gian giãn cách.

Theo ông Phạm Bình An, vượt qua mất mát, TP.HCM đã hồi sinh, phục hồi, phát triển mạnh mẽ. Năm 2024, GRDP ước tăng 7,5%, đánh dấu sự phục hồi về mức trước đại dịch. Năm 2025, Thành phố tiếp tục duy trì đà tăng trưởng cao.

Để tưởng niệm nạn nhân và tri ân tinh thần đồng lòng của người dân, TP.HCM chủ trương chuyển khu đất số 1 đường Lý Thái Tổ, phường Vườn Lài thành công viên, trong đó bố trí đài tưởng niệm đồng bào, cán bộ, chiến sĩ hy sinh, tử vong vì đại dịch Covid-19.

TP.HCM đặt mục tiêu hoàn thành công trình trước Tết Nguyên đán 2026. Khu đất xây dựng đài tưởng niệm có diện tích khoảng 4,4 ha, nằm giữa ba tuyến đường Lý Thái Tổ - Trần Bình Trọng - Hùng Vương, nơi còn dấu tích cụm biệt thự nhà Chú Hỏa (7 căn) là một phần ký ức đô thị Sài Gòn.

Hiện TP.HCM đang lấy ý kiến nhân dân đến ngày 15/11 với ba thông điệp: từ mất mát đến sự hồi sinh thần tốc; tri ân tinh thần đoàn kết, chung sức đồng lòng; lời nhắc nhở cho tương lai.

Phải tiếp cận từ góc nhìn của người dân

Góp ý tại tọa đàm, TS Nguyễn Thị Hậu - Tổng Thư ký Hội Khoa học Lịch sử TP.HCM - cho rằng khi xây dựng công trình tưởng niệm cần được tiếp cận từ góc nhìn từ người dân, để khắc họa tinh thần đau thương nhưng nghĩa tình vượt qua. Đây cũng là thông điệp lớn nhất và đồng thời cũng là nét đặc trưng của người Nam Bộ là đau thương nhưng không bi lụy.

“Chúng ta đừng nên tách chúng ta ra khỏi người dân, đừng nên nghĩ rằng mình tưởng niệm người dân, chúng ta cũng là người dân… Nếu không có sự đồng thuận, đồng lòng của người dân thì Thành phố không thể vượt qua lúc đại dịch Covid-19”, TS Nguyễn Thị Hậu nói.

Bên cạnh đó, TS Hậu cho rằng công trình phải hết sức giản dị, thể hiện được những gì cốt lõi. Do đó, biểu tượng không nên đưa số liệu hay tên tuổi người qua đời trong đại dịch, tránh gợi nhớ lại đau thương.

Về mặt quy hoạch, khu đất số 1 Lý Thái Tổ là mảng xanh hiếm hoi của cả một khu dân cư rộng lớn đang đô thị hóa quá mạnh, thiếu không gian chung.

Đồng tình, KTS Trương Nam Thuận cho rằng, nguyên tắc quan trọng trong quá trình thiết kế đài tưởng niệm chính là lấy nhu cầu của người dân làm trung tâm. "Nếu không có nguyên tắc này, chúng ta sẽ như bơi trong một ‘biển khái niệm’", KTS Thuận chia sẻ.

Theo KTS Thuận, khi tổ chức một cuộc thi thiết kế, cần có sự tham gia của các nhóm chuyên môn đồng hành cùng những gia đình đã mất người thân, để lắng nghe họ nói, hiểu họ mong muốn điều gì. Đó là cách mà thế giới đang làm, cách tiếp cận cộng đồng, nhân văn và thực chất nhất. Làm sao để tìm được điểm chung, để truyền tải nội dung thiết kế một cách sâu sắc, gần gũi.

Ông Thuận nhấn mạnh thêm, tưởng niệm không chỉ là sự tri ân quá khứ, mà còn là hành trình chuyển hóa nỗi đau thành hành động tích cực.

Đài tưởng niệm phải thể hiện được sự khát vọng

Góp ý tại tọa đàm, ông Phạm Đức Hải - Nguyên Phó Trưởng Ban Tuyên giáo Thành ủy TP.HCM - cho rằng không nên giới hạn đề bài mà phải lắng nghe ý kiến đóng góp của người dân.

Bên cạnh đó, ông Hải đề xuất ba cụm từ để diễn đạt nội dung của tượng đài. Thứ nhất là đau thương và yêu thương. “Chúng ta thấy việc đó là đau thương nhưng không tả được sự yêu thương thì có lẽ là chưa đạt. Yêu thương ở đây là giữa bác sĩ với bệnh nhân; quân đội, công an với người dân,...”, ông Hải chia sẻ.

Thứ hai là sự khốc liệt và kiên cường. Sự khốc liệt được thể hiện ở hình ảnh xe cứu thương, máy thở,... điều này không thể quên. Tuy nhiên, ông Hải cho rằng phải thể hiện được sự kiên cường. Đây là truyền thống của Đảng bộ, nhân dân TP.HCM, các cơ quan, đơn vị đã cùng nhau vượt qua.

Thứ ba là sự mong đợi và khát vọng. Bên cạnh hình ảnh người dân mong đợi được chích ngừa, tiêm vắc xin,... thì chúng ta còn thấy được sự khát vọng. Khát vọng của người dân là thấy được Thành phố hiện đại, không còn những khu trọ chật hẹp.

Còn PGS.TS Phan Xuân Biên - Nguyên Trưởng ban Tuyên giáo Thành ủy TP.HCM, chuyên viên cao cấp Viện Nghiên cứu phát triển TP.HCM - cho rằng đài tưởng niệm với công viên, tượng đài… cần được quy hoạch rõ ràng và không thể gọi là “công viên nghĩa trang”.

Theo PGS.TS Phan Xuân Biên, đài tưởng niệm không nên hoành tráng mà tĩnh lặng, nhưng phải có được sự khát vọng. Bên cạnh đó, nhà tưởng niệm phải nhắc nhớ quá trình phòng chống đại dịch Covid-19. Trong đó, yếu tố cần làm rõ là chủ trương chống dịch của Thành phố, gương sáng điển hình và sự đồng lòng, đoàn kết của người dân, sức mạnh của người dân trong phòng chống dịch Covid-19.

Võ Liên