Xây dựng Không gian văn hóa Hồ Chí Minh tại các trường đại học: Lan tỏa nhiều giá trị
Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh từng khẳng định: “Vì lợi ích mười năm trồng cây, vì lợi ích trăm năm trồng người”. Tư tưởng của Người về văn hóa và giáo dục không chỉ là kim chỉ nam cho sự nghiệp cách mạng, mà còn là nền tảng đạo đức - tinh thần cho công cuộc xây dựng con người Việt Nam mới.
TP.HCM - thành phố mang tên Bác - không chỉ là trung tâm kinh tế mà còn là nơi hội tụ những giá trị văn hóa, sáng tạo và khát vọng phát triển. Trong bối cảnh hội nhập quốc tế và đổi mới căn bản giáo dục, việc xây dựng “Không gian văn hóa Hồ Chí Minh” tại các trường đại học, cao đẳng đã trở thành yêu cầu chính trị - văn hóa trọng tâm, góp phần hiện thực hóa tinh thần Nghị quyết Đại hội Đảng bộ TP.HCM lần thứ XIII (trước sáp nhập): Xây dựng con người thành phố văn minh, nghĩa tình, sáng tạo; lấy giá trị Hồ Chí Minh làm hạt nhân bản sắc văn hóa đô thị.
Cơ sở chính trị và định hướng triển khai
Nghị quyết Đại hội XIII Đảng bộ Thành phố (trước sáp nhập) xác định: “Phát triển văn hóa, xây dựng con người TP.HCM toàn diện, mang bản sắc dân tộc và tinh thần Hồ Chí Minh là nhiệm vụ trọng tâm, vừa cấp thiết, vừa lâu dài”.
Thực hiện chủ trương đó, Thành ủy và UBND TP.HCM đã ban hành Chương trình hành động số 44-CTr/TU (19/8/2023) và Kế hoạch số 4659/KH-UBND (14/8/2024) về triển khai xây dựng Không gian văn hóa Hồ Chí Minh trên toàn địa bàn.
Không gian này không chỉ mang ý nghĩa biểu tượng mà còn là phương thức giáo dục chính trị - tư tưởng sáng tạo, giúp tư tưởng, đạo đức và phong cách Hồ Chí Minh thấm sâu vào đời sống học đường. Đây là bước phát triển mới, gắn việc học tập và làm theo Bác với công cuộc đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục - đào tạo.
Nhiều mô hình sáng tạo và hiệu quả
Từ năm 2022 đến nay, nhiều trường đại học, cao đẳng tại TP.HCM đã triển khai mô hình Không gian văn hóa Hồ Chí Minh với hai cấu phần chính: vật thể và phi vật thể.
• Không gian vật thể: Các trường đầu tư xây dựng phòng truyền thống, góc học tập Bác Hồ, thư viện chuyên đề, bảng trích dẫn lời Bác, phòng sinh hoạt chính trị. Đây là nơi lưu giữ tư liệu, hình ảnh, hiện vật về cuộc đời và sự nghiệp của Người, đồng thời là không gian giáo dục trực quan sinh động, khơi dậy lòng yêu nước và lý tưởng sống đẹp trong sinh viên.
• Không gian phi vật thể: Thông qua các hoạt động học tập, nghiên cứu, cuộc thi tìm hiểu, tọa đàm, kể chuyện, hội thảo, thiện nguyện và các dự án cộng đồng lấy cảm hứng từ lời dạy của Bác, các giá trị tư tưởng Hồ Chí Minh được lan tỏa mạnh mẽ. Nhiều trường còn xây dựng chuyên trang điện tử, ứng dụng công nghệ số để đưa học liệu và phim tư liệu về Bác đến sinh viên một cách linh hoạt, hấp dẫn.
Nhiều mô hình Không gian văn hóa Hồ Chí Minh tiêu biểu đã trở thành điểm sáng:
• Trường Đại học Tài chính - Marketing (UFM) với ba khu triển lãm chuyên đề.
• Trường Đại học Sư phạm TP.HCM (HCMUE) với “Phòng học Hồ Chí Minh” tổ chức sinh hoạt chuyên đề và cuộc thi sáng tác video “Sống và học tập theo gương Bác Hồ”.
• Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật TP.HCM (HCMUTE) xây dựng tủ sách “Theo dấu chân Người”, gắn học tập Bác với tiêu chí “Giảng viên mẫu mực - Sinh viên trách nhiệm - Môi trường văn minh”.
• ĐH Kinh tế TP.HCM (UEH) phát triển không gian số “Digital Hồ Chí Minh Space” - nền tảng trực tuyến giới thiệu tư tưởng Hồ Chí Minh bằng đồ họa, video, và tương tác số.
• Trường Cao đẳng FPT Polytechnic tích hợp học tập và làm theo lời Bác vào chương trình kỹ năng mềm và khởi nghiệp sáng tạo…
Đặc biệt, ĐHQG TP.HCM tiên phong ứng dụng công nghệ 3D và thực tế ảo (VR) để xây dựng Không gian văn hóa Hồ Chí Minh ảo - mô hình tham quan, tương tác và học tập trực tuyến hiện đại đầu tiên tại Việt Nam.
Theo hướng kết nối cộng đồng, Trường Đại học Công nghệ TP.HCM (HUTECH) phối hợp với phường Hiệp Phú (TP.Thủ Đức trước đây) xây dựng Không gian văn hóa Hồ Chí Minh tại Trung tâm học tập cộng đồng địa phương - mô hình gắn kết giữa trường học và người dân, lan tỏa giá trị Bác Hồ đến từng khu phố.
Hiệu quả và ý nghĩa lan tỏa
Việc triển khai Không gian văn hóa Hồ Chí Minh đã tạo chuyển biến rõ nét trong nhận thức, thái độ và hành động của giảng viên, sinh viên:
• Bồi dưỡng nhân cách và lý tưởng sống: Không gian văn hóa trở thành “trường học thứ hai”, nơi sinh viên được rèn luyện lòng yêu nước, tinh thần tự học, ý chí vươn lên, đồng thời thấm nhuần các giá trị “Cần - Kiệm - Liêm - Chính - Chí công vô tư”.
• Xây dựng môi trường học đường nhân văn - sáng tạo: Văn hóa Hồ Chí Minh được thể hiện qua ứng xử, giao tiếp, tình thầy trò, bạn bè. Tư tưởng của Người còn được truyền tải sinh động bằng nghệ thuật, công nghệ số, giúp sinh viên dễ cảm, dễ học và dễ làm theo.
• Gắn kết giáo dục với chính trị - xã hội: Không gian văn hóa Hồ Chí Minh là minh chứng cho sự đồng hành của giáo dục với mục tiêu xây dựng “Thành phố văn hóa Hồ Chí Minh”, góp phần hình thành lớp trí thức trẻ vừa có tri thức, vừa có bản lĩnh và đạo đức.
Hạn chế và giải pháp phát triển bền vững
Bên cạnh kết quả tích cực, vẫn còn những hạn chế: một số trường còn hình thức, thiếu chiều sâu học thuật; cơ sở vật chất chưa đồng đều; truyền thông số chưa phát huy hết tiềm năng; đội ngũ cán bộ Đoàn - Hội, giảng viên lý luận chính trị cần được bồi dưỡng thêm kỹ năng hiện đại.
Để Không gian văn hóa Hồ Chí Minh đi vào chiều sâu, cần triển khai đồng bộ các giải pháp:
1. Đưa tiêu chí xây dựng Không gian văn hóa Hồ Chí Minh vào chuẩn đánh giá chất lượng giáo dục, thi đua hằng năm của các cơ sở đào tạo. Đây là thước đo bản sắc văn hóa và chiều sâu nhân văn trong quản trị đại học.
2. Đổi mới phương thức giáo dục - tuyên truyền: Phát triển “Không gian văn hóa Hồ Chí Minh số”, học liệu mở, podcast, phim ngắn, infographic, ứng dụng thực tế ảo; khuyến khích sinh viên sáng tạo sản phẩm truyền thông về Bác.
3. Phát huy vai trò các tổ chức chính trị - xã hội: Đoàn Thanh niên, Hội Sinh viên, Công đoàn trở thành lực lượng nòng cốt tổ chức phong trào “Sinh viên làm theo lời Bác”, “Tuổi trẻ Thành phố vì cộng đồng”, góp phần lan tỏa gương sáng học tập, cống hiến.
4. Kết nối giáo dục - di sản - cộng đồng: Phối hợp với Bảo tàng Hồ Chí Minh, di tích lịch sử, tổ chức các hành trình “Theo chân Bác”, “Ngày về nguồn Hồ Chí Minh”.
5. Bồi dưỡng đội ngũ giảng viên: Tăng cường tập huấn, nghiên cứu, sáng tác và truyền cảm hứng tư tưởng Hồ Chí Minh bằng phương pháp sư phạm hiện đại.
Kết luận
Xây dựng Không gian văn hóa Hồ Chí Minh trong các trường đại học, cao đẳng TP.HCM là bước tiến quan trọng trong giáo dục lý tưởng, đạo đức và nhân cách con người Việt Nam thời kỳ mới. Đây không chỉ là biểu tượng tri ân vị lãnh tụ vĩ đại mà còn là hành động thể hiện bản lĩnh văn hóa, trí tuệ và trách nhiệm của Thành phố mang tên Người.
Trong dòng chảy phát triển của thời đại số, Không gian văn hóa Hồ Chí Minh phải trở thành nguồn cảm hứng bất tận - nơi sinh viên tìm thấy giá trị sống, khát vọng cống hiến và định hướng hành động.
Đó cũng là cách thế hệ trẻ hôm nay thể hiện lòng biết ơn với Bác Hồ kính yêu - Người đã hiến dâng cả cuộc đời cho độc lập dân tộc, tự do và hạnh phúc của nhân dân.
Và trong hành trình xây dựng TP.HCM trở thành “thành phố tri thức - trung tâm giáo dục sáng tạo của Đông Nam Á”, Không gian văn hóa Hồ Chí Minh chính là động lực nội sinh soi sáng con đường phát triển bền vững, nhân văn và hạnh phúc.