Chuyên gia: Tăng giá điện phải tính “mức chịu đựng” của người dân

Lý giải khoản thâm hụt gần 45.000 tỷ đồng của EVN

Bộ Công Thương đang đề xuất sửa đổi Nghị định 72 nhằm cho phép Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) được hạch toán, phân bổ vào giá bán lẻ điện khoản chi phí sản xuất và cung ứng chưa được bù đắp từ năm 2022, ước tính khoảng 44.792 tỷ đồng đến cuối năm 2024. Nếu cơ chế này được thông qua, giá điện trong thời gian tới nhiều khả năng sẽ phải điều chỉnh tăng để bù đắp phần chi phí trên.

Tại tọa đàm về phát triển ngành điện của Cổng thông tin Chính phủ ngày 10/9, lý giải rõ hơn “khoản lỗ” gần 45.000 tỷ đồng chưa được tính vào chi phí giá điện, Phó Tổng Giám đốc EVN Nguyễn Xuân Nam cho biết, năm 2022-2023, do khủng hoảng chính trị của thế giới, đặc biệt giữa Nga và Ukraine, giá nguyên liệu đầu vào, đặc biệt là than, tăng đột biến, gần 4 lần, khí tăng gần gấp đôi… đã đẩy giá đầu vào tăng. Trong khi giá đầu vào tăng, giá điện lại không được điều chỉnh, nên không bù đắp được chi phí đầu vào. Luật Điện lực quy định, phương án giá điện phải được bù đắp giá đầu vào hợp lý, hợp lệ được Bộ Công Thương thẩm định.

“Thời gian đó, chúng ta phải bảo đảm ổn định kinh tế vĩ mô của đất nước sau dịch COVID-19 nên EVN chưa được điều chỉnh lại việc đó, từ đó dẫn đến giá bán thấp trong khi giá thành cao, cho nên chi phí này tồn đọng lại, mặc dù EVN đã tiết kiệm nhiều. Năm 2024, do có lãi nên có giảm được một phần, nên còn lại 44.000 tỷ chưa được bù đắp”, ông Nam nói.

Phó Tổng Giám đốc EVN viện dẫn, năm 2022 giá thành là 2.032 đồng, nhưng giá bán chỉ 1.800 đồng, như vậy EVN bán thấp hơn 149 đồng/1 kWh, sản lượng điện thương phẩm gần 250 tỷ kWh. Năm 2023, giá bán 1.953 đồng, giá thành 2.088 đồng, như vậy bán thấp hơn giá thành 135 đồng/1 kWh, EVN cũng đã nỗ lực tiết kiệm để cắt giảm chi phí. Số liệu năm 2022-2023 của EVN đã được Kiểm toán Nhà nước kiểm toán chuyên đề giá điện và đã có kết luận minh bạch, rõ ràng.

Phó Cục trưởng Cục Điện lực Trịnh Quốc Vũ nói thêm, trong hai năm 2022-2023, EVN lỗ. Năm 2023, Bộ cũng thành lập đoàn kiểm tra giá thành sản xuất kinh doanh điện; năm 2024 cũng có đoàn như vậy, để kiểm tra giá thành sản xuất kinh doanh điện của EVN năm 2022-2023.

Ông nhấn mạnh, EVN là Tập đoàn nhà nước sản xuất kinh doanh điện nhưng chịu sự điều tiết của Nhà nước, chịu sự giám sát của các cơ quan quản lý nhà nước chứ không phải EVN độc quyền.

“EVN cũng chịu thâm hụt trong mấy năm vừa rồi nên đã "thắt lưng buộc bụng", cụ thể là chi phí cho lưới điện truyền tải đến lưới điện phân phối, đã giảm thiểu chi phí về đầu tư, bảo dưỡng, vận hành. Trong giai đoạn tới chúng ta đặt mục tiêu phát triển kinh tế 2 con số thì lưới điện truyền tải và lưới điện phân phối cần được củng cố và phát triển tương xứng với quy mô phát triển nguồn điện”, Phó Cục trưởng Cục Điện lực nói.

Tăng giá điện cần xem “mức chịu đựng” của người dân

Nguyên Cục trưởng Cục Quản lý giá (Bộ Tài chính) Nguyễn Tiến Thỏa nhấn mạnh, con số lỗ gần 45.000 tỷ đã được kiểm toán và EVN công bố theo số liệu kiểm toán. Ông đề nghị phải giải mã số lỗ này do đâu và do nguyên nhân gì. Nếu không giải mã được thì rất khó đồng thuận trong xã hội, cứ nói lỗ. Tức là người ta phản ánh tại sao khi kinh doanh có lãi thì không thấy nói gì, mà lỗ thì lại đổ vào đầu dân…

Theo ý kiến chuyên gia, trong trường hợp được Nhà nước cho phép và nhận được sự đồng thuận của người dân, EVN cần rà soát toàn bộ các khoản chi phí liên quan đến chênh lệch dòng tiền âm. Những khoản đủ điều kiện tính vào giá điện có thể được giữ lại, còn những khoản pháp luật chưa quy định thì phải loại ra. Đồng thời, tập đoàn cũng cần xây dựng lộ trình phân bổ hợp lý để tránh gây sốc về giá điện khi thực hiện.

Đồng quan điểm, ông Phan Đức Hiếu, Ủy viên chuyên trách Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội, cho rằng cần có một lộ trình phù hợp và có thể dự đoán được để doanh nghiệp và người dân biết được quá trình này sẽ diễn ra trong bao lâu. Và quá trình này cũng cần linh hoạt, vì theo Điều 52 của Luật Điện lực thì trong thời gian tới, tình hình hoạt động kinh doanh của EVN khả quan hơn thì cũng phải tính đến trường hợp tăng giá có thể sẽ không cao.

“Tôi đề nghị chúng ta tính toán một vài kịch bản cụ thể và tham vấn rộng rãi người dân và cộng đồng doanh nghiệp để xem "mức chịu đựng", mức phù hợp. Từ đó, chúng ta đưa ra quyết định một cách minh bạch, như vậy sẽ tạo được sự đồng thuận của dư luận”, ông Hiếu nêu quan điểm.

EVN nói gì về tình trạng hoá đơn điện tăng cao bất thường?

Trước thực trạng hóa đơn tiền điện theo phản ánh của một số người tiêu dùng có sự tăng cao bất thường trong thời gian vừa qua, Phó Tổng Giám đốc Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) Nguyễn Xuân Nam cho biết, sau khi nhận phản ánh, EVN đã chỉ đạo các công ty điện lực rà soát lại tất cả khách hàng về vấn đề này. Qua rà soát lại, phần sản lượng trong tháng 8/2025 khác với mọi năm là những ngày đầu tháng 8 năm nay nắng nóng bất thường nên sản lượng của hệ thống tăng kỷ lục, đạt 1 tỷ 084 triệu kWh, lập đỉnh cao nhất từ trước đến nay, chưa bao giờ cao đến vậy.

Cũng qua rà soát, thống kê, hiện nay có khoảng 3,2 triệu/31,8 triệu hộ khách hàng sinh hoạt, chiếm hơn 10%, có sản lượng điện tăng cao hơn 30% so với tháng 7. EVN đã giao các Tổng công ty cài App cho khách hàng để theo dõi biến động sản lượng, đồng thời có tổng đài hotline trả lời rất kịp thời, và qua quá trình rà soát, hiện chưa có vấn đề sai sót như phản ánh.

Ông Nam nhận định, phản ánh cũng có thông tin giả, một số thông tin đưa không đúng, hoặc nhằm câu view bán hàng online, và có cả thông tin không xác định được địa chỉ để làm rõ.

Bên cạnh đó, theo vị này, hiện nay, EVN không phải là đơn vị duy nhất bán lẻ điện cho khách hàng. Ngoài EVN, có các tổ chức mua buôn, bán lẻ, ví dụ như tại các khu đô thị, chung cư, khu công nghiệp, đơn vị quản lý lập ra một đơn vị mua buôn của EVN theo giá ưu đãi của Nhà nước rồi bán lại cho khách hàng trong khu vực đó, họ đưa ra định giá của đơn vị. Phần này EVN không kiểm soát được. Có hơn 700 tổ chức bán buôn, với sản lượng hệ thống chiếm hơn 8,59%. Do đó, nhiều khi có phản ánh nhưng không phải chỉ mình EVN bán điện mà còn các tổ chức khác, mà tổ chức khác EVN không quản lý được.

“Hiện EVN vẫn đang tiếp tục rà soát và yêu cầu cài app, công bố tổng đài hotline để nếu có phản ánh là EVN sẽ giải đáp ngay. Chúng ta đang thực hiện công tơ điện tử nên sẽ không có chuyện can thiệp làm sai lệch chỉ số tiêu thụ được, việc đo điện đều thực hiện từ xa, sau đó truyền online về, không còn việc đến đo chỉ số tiêu thụ tại công tơ cơ như cũ. Đối với EVN, đều là công tơ điện tử”, Phó Tổng Giám đốc EVN thông tin.

Nhật Hạ