Giải pháp thiết thực để phát triển kinh tế xanh từ mô hình điện mặt trời nông nghiệp
Từ khi Quy hoạch điện VIII (PDP8) được phê duyệt và điều chỉnh đầu năm nay, Chính phủ đã khẳng định mục tiêu tăng tỷ trọng năng lượng tái tạo, đặc biệt là điện mặt trời, lên 46–73 GW vào năm 2030 và gần 300 GW vào năm 2050, song song với cam kết trung hoà carbon vào năm 2050.
Hệ sinh thái chính sách ưu đãi, từ giá FIT cho điện mặt trời mái nhà đến Nghị định 135/2024/NĐ-CP về mô hình “tự sản tự tiêu” và thí điểm DPPA đã biến Việt Nam thành một trong những thị trường có sức hút lớn nhất Đông Nam Á đối với mô hình điện mặt trời kết hợp nông nghiệp (ĐMT NN).
ĐMT NN - “cỗ máy hai tầng” cho đất nông nghiệp và công nghiệp
Theo nghiên cứu từ Viện Nghiên cứu Thị trường và Thể chế Nông nghiệp - AMI, các mô hình ĐMT NN mang lại hiệu quả cả về kinh tế, xã hội và môi trường.
Về mặt kinh tế, hệ thống tấm pin năng lượng mặt trời nếu được bố trí phù hợp sẽ vừa thu lợi nhuận từ bán điện, vừa giúp điều tiết vi khí hậu, giảm nhiệt độ khu vực phía dưới, tăng năng suất của hầu hết các loại vật nuôi và một số cây trồng ưa bóng. Cụ thể, theo số liệu khảo sát tại các tỉnh miền Trung và Tây Nguyên của Viện AMI, nhiệt độ dưới giàn pin giảm 2 đến 7°C so với khu vực sản xuất không có tấm pin che phía trên. Nhờ đó, năng suất trồng nấm có thể tăng từ 15 đến 20%, trong khi lợi nhuận từ chăn nuôi gia cầm cũng tăng 2 đến 5% nhờ giảm lượng thức ăn tiêu thụ. Hệ thống ĐMT cũng cung cấp nguồn thu nhập ổn định cho các trang trại đồng thời cung cấp nguồn điện giá rẻ, giúp tăng khả năng tiếp cận và giảm chi phí sản xuất.

Về mặt xã hội, các mô hình ĐMT NN tạo điều kiện duy trì hoạt động sản xuất nông nghiệp, giảm thiểu tối đa ảnh hưởng đến sinh kế của người dân bị thu hồi đất, đóng góp quan trọng cho quá trình chuyển đổi năng lượng công bằng tại Việt Nam. Nhiều trang trại sản xuất nông nghiệp công nghệ cao đã được hình thành từ các mô hình ĐMT NN, vừa mang lại hiệu quả kinh tế cho chủ đầu tư, vừa tạo thêm cơ hội việc làm cho người dân địa phương, đặc biệt là phụ nữ.
Về mặt môi trường, nhiều dự án ĐMT NN đã giúp phủ xanh cho những khu vực đất đai cằn cỗi, đặc biệt là khu vực ven biển Nam Trung Bộ. Các trang trại ĐMT NN đã sử dụng phân hữu cơ từ chăn nuôi, phối hợp cùng các chất dinh dưỡng khác để cải tạo đất, biến những đồi cát cằn cỗi thành các trang trại nông nghiệp xanh ngát một màu. Cũng không thể không nhắc tới vai trò cung cấp nguồn năng lượng sạch của các mô hình ĐMT NN, góp phần không nhỏ vào mục tiêu tăng tỷ trọng năng lượng tái tạo trong cơ cấu nguồn điện của cả nước, hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng 0 đến năm 2050.
Những câu chuyện đổi đời ở vùng nắng gió
Tại Ninh Thuận, trang trại “gà hạnh phúc” đã lắp đặt chuồng nuôi gà diện tích 400m2 dưới hệ thống điện mặt trời với tổng công suất 5 MWp. Hệ thống này góp phần giữ nhiệt độ chuồng nuôi ở khoảng thích hợp với đàn. Mô hình mang lại hiệu quả kinh tế khá cao, lợi nhuận cao hơn 20% - 30% so với nuôi gà truyền thống. Ngoài ra, mô hình trồng nấm kết hợp ĐMT tại Buôn Ma Thuột (Đắk Lắk) với công suất hàng năm từ 1,6 - 2 triệu phôi nấm linh chi, nấm bào ngư, nấm sò trắng, tương đương với khoảng 2-5 tấn nấm khô mỗi năm... Tại An Giang, mô hình nuôi cá tra kết hợp ĐMT NN với công suất 1 MWp đã giúp tận dụng phần bờ bao quanh ao, hoạt động nuôi cá vẫn diễn ra thuận lợi trong khi hệ thống ĐMT mang lại thêm doanh thu cho trang trại trên 2 tỷ đồng mỗi năm.
