Mô hình cấp cứu trước bệnh viện: Chìa khóa cứu sống nhiều ca ngưng tim

95 phút ngưng tim vẫn được hồi sinh

Khoảng 6h sáng ngày 11/7/2025, ông W.C.N (74 tuổi, quốc tịch Malaysia và Singapore) đột ngột ngừng tim khi đang chơi tennis tại phường Hạnh Thông, TP.HCM. Một nhân viên y tế gần đó lập tức thực hiện ép tim ngoài lồng ngực (CPR - kỹ thuật hồi sinh tim phổi) và gọi cấp cứu 115. Trong suốt quá trình vận chuyển, CPR được duy trì liên tục để giữ máu lưu thông đến não và các cơ quan quan trọng.

Lúc 7h20, bệnh nhân nhập Khoa Cấp cứu, Bệnh viện Quân y 175 (Bộ Quốc phòng) trong tình trạng ngưng tim - ngưng thở. Báo động đỏ nội viện được kích hoạt, huy động đồng thời các khoa Cấp cứu, Hồi sức tích cực, Can thiệp Tim mạch, Gây mê Hồi sức. Sau 45 phút hồi sinh tim phổi và sốc điện, nhịp tim của bệnh nhân đã trở lại.

Kết quả chụp mạch vành phát hiện bệnh nhân bị tắc hoàn toàn động mạch vành trái cùng tổn thương nghiêm trọng hai nhánh còn lại, bệnh nhân được can thiệp đặt stent khẩn cấp. Tiếp đó, bệnh nhân trải qua hồi sức đa cơ quan, kiểm soát thân nhiệt, lọc máu và bảo vệ não, tập vật lý trị liệu và hồi phục hoàn toàn trước khi xuất viện.

Trung tá, ThS.BSCKI Diệp Hồng Kháng - Phó Chủ nhiệm Khoa Hồi sức Tích cực và Chống độc cho biết: “Đây là một trong những trường hợp hiếm hoi ngưng tim ngoài viện trong thời gian kéo dài được cứu sống thành công.

Yếu tố then chốt chính là sự phối hợp liên chuyên khoa chặt chẽ, từ cấp cứu, can thiệp, hồi sức đến phục hồi chức năng. Mô hình điều trị toàn diện này giúp nâng cao đáng kể cơ hội sống và hạn chế tối đa tổn thương não.”

Đáng chú ý, trường hợp bệnh nhân W.C.N được cứu sống gắn liền với hiệu quả của mô hình cấp cứu trước viện đang thí điểm tại Phường Hạnh Thông (trước đây là Phường 3, Quận Gò Vấp). Nhờ mạng lưới cấp cứu tại chỗ đã được huấn luyện kỹ năng CPR, cùng sự phối hợp nhịp nhàng với 115 và Bệnh viện Quân y 175, “thời gian vàng” cứu sống bệnh nhân đã được duy trì hiệu quả.

Tầm quan trọng của Hồi sinh tim phổi (CPR) ngoại viện

Ngoài trường hợp trên, Bệnh viện Quân y 175 còn cứu sống 5 bệnh nhân khác sau khi ngưng tim từ 10 - 35 phút. Nguyên nhân chủ yếu là rối loạn nhịp thất (tim co bóp bất thường khiến máu không bơm được đi nuôi cơ thể) và nhồi máu cơ tim cấp (mạch máu tim bị tắc đột ngột). Nếu không xử trí kịp, não sẽ tổn thương không hồi phục chỉ sau 4 - 6 phút.

Trường hợp bệnh nhân P.V.L (1945) bị nhồi máu cơ tim khi đang đi bộ, được người xung quanh ép tim ngay trong 2 phút. Khi vào viện, bệnh nhân có mạch trở lại sau 8 phút hồi sức, được can thiệp mạch vành khẩn và xuất viện không di chứng thần kinh.

Một trường hợp khác, bệnh nhân Đ.T.Q (2005) treo cổ tự tử, được phát hiện trong 4 phút và ép tim ngay. Khi vào viện, bệnh nhân chỉ cần hỗ trợ thở máy ngắn hạn và phục hồi hoàn toàn sau 2 tuần, minh chứng cho giá trị của “thời gian vàng”.

Bác sĩ Kháng cho biết, những ca được CPR sớm tại hiện trường hồi phục nhanh hơn đáng kể, dù thời gian ngưng tim dài. Ngược lại, các ca không được cấp cứu trước viện phải hồi sức lâu hơn và nguy cơ di chứng cao hơn.

Kinh nghiệm tại Bệnh viện Quân y 175 cho thấy, bác sĩ Kháng nhấn mạnh, để tối đa cơ hội sống sót cần hội đủ ba yếu tố vàng: CPR sớm tại hiện trường nhằm duy trì tưới máu não và các cơ quan trong “thời gian vàng”; hệ thống phản ứng nhanh nội viện để xử trí nguyên nhân và hồi sức tối ưu và điều trị toàn diện sau hồi phục với các biện pháp kiểm soát thân nhiệt, lọc máu, bảo vệ não và phục hồi chức năng sớm.

Giá trị sống còn của mô hình cấp cứu trước bệnh viện

Tại Việt Nam, ngưng tim, đuối nước và các tai nạn cộng đồng vẫn là những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu, một phần do kiến thức sơ cứu còn hạn chế trong cộng đồng. Việc xử trí chậm trễ hoặc sơ cứu sai cách không chỉ làm giảm cơ hội sống sót mà còn có thể khiến tình trạng bệnh nhân nặng nề hơn.

Đại tá, BSCKII Vũ Đình Ân, Chủ nhiệm Khoa Hồi sức Tích cực và Chống độc, cho biết, sơ cứu kịp thời tại hiện trường là “điều kiện cần”, còn điều trị chuyên sâu trong bệnh viện là “điều kiện đủ”. Khi hai yếu tố này gắn kết thành một chuỗi cấp cứu hoàn chỉnh, cơ hội sống sót và hồi phục toàn diện cho người bệnh sẽ được nâng cao rõ rệt.

Nhận thấy tầm quan trọng đó, Bệnh viện Quân y 175 đã chủ trì đề tài cấp Quốc gia “Nghiên cứu xây dựng và đánh giá hiệu quả mô hình cấp cứu trước bệnh viện”.

Đề tài được triển khai trong 48 tháng (10/2021 - 9/2025), khảo sát trên 6 tỉnh/thành với hơn 10.800 người dân và 1.200 nhân viên y tế. Kết quả nghiên cứu đã hình thành 3 mô hình cấp cứu phù hợp với từng địa bàn: thành phố, thị xã - thị trấn và nông thôn.

Thực tiễn đã chứng minh hiệu quả, chỉ trong 4 tháng gần đây, Bệnh viện Quân y 175 đã cứu sống 6 ca ngưng tim ngoại viện. Đặc biệt, trường hợp bệnh nhân W.C.N (74 tuổi) ngưng tim tới 95 phút nhưng vẫn hồi phục ngoạn mục.

Thành công này là kết quả của việc sơ cứu kịp thời tại hiện trường, sự phối hợp nhịp nhàng với 115 và chiến lược điều trị liên chuyên khoa tại bệnh viện. Đây chính là minh chứng thuyết phục cho giá trị của mô hình cấp cứu trước bệnh viện.

Bác sĩ Ân cũng đưa ra khuyến cáo, người trên 60 tuổi hoặc có bệnh tim mạch nên khám sức khỏe định kỳ, tuân thủ điều trị và vận động điều độ. Đặc biệt, mỗi gia đình cần chủ động học kỹ thuật ép tim ngoài lồng ngực để không bỏ lỡ “thời gian vàng” khi có sự cố xảy ra.

Thành công của mô hình cấp cứu trước bệnh viện tại Bệnh viện Quân y 175 đã khẳng định: CPR không chỉ là kỹ năng y tế mà là kỹ năng sinh tồn, mỗi người dân đều cần được trang bị. Đây chính là chìa khóa để giảm thiểu tử vong và di chứng từ các ca ngưng tim, đuối nước và tai nạn cộng đồng.

An Quý