Tiến sĩ Đặng Quang Vinh: Phổ điểm thi THPTQG môn Toán năm 2025 có tính phân hóa cao

Gần nhất với phân phối chuẩn

Theo TS. Đặng Quang Vinh, dù trông có vẻ phổ điểm thấp hơn năm ngoái, có một điểm đáng chú ý là phổ điểm năm nay tiến gần hơn đến khái niệm phân phối chuẩn trong thống kê. Về mặt lý thuyết, đây là điều chúng ta có thể kỳ vọng ở một kỳ thi tiêu chuẩn, đặc biệt là khi áp dụng cho một tập dữ liệu lớn như số lượng thí sinh tham dự kỳ thi THPTQG. Trong những trường hợp như vậy, phổ điểm lý tưởng nên tiệm cận với phân phối chuẩn. Vì vậy, có thể đánh giá rằng phổ điểm năm nay là hợp lý.

Việc phổ điểm thấp hơn thực chất là một tín hiệu tích cực cho giáo dục. Nếu đề thi quá dễ và nhiều thí sinh đạt điểm tuyệt đối, kỳ thi sẽ mất đi chức năng phân loại và đánh giá năng lực thực sự. Chúng ta đều hiểu điểm số chỉ phản ánh năng lực ở mức độ tương đối, nhưng sự khác biệt rõ rệt – như giữa điểm 8 và điểm 3 – vẫn phản ánh sự chênh lệch về chuẩn bị và tư duy học tập.

Ngoài ra, nếu quá nhiều học sinh đạt điểm tuyệt đối, điều đó còn cho thấy đề thi chưa đủ khó để khai thác hết năng lực của các em – những em hoàn toàn có thể đạt 11, 12 hay 15 điểm nếu thang điểm cho phép.

Vì vậy, một phổ điểm phân bố đều, không dồn về điểm cao, giúp chúng ta phân loại thí sinh tốt hơn và tạo điều kiện để các em thể hiện tối đa năng lực của mình. Đó là điểm tích cực của đề thi và phổ điểm Toán năm nay.

Mấu chốt nằm ở sự chuẩn hóa

Chỉ nhìn vào phổ điểm, chúng ta không thể kết luận chính xác về năng lực dạy và học toán. Cá nhân tôi không tin rằng năng lực này có thể thay đổi đáng kể chỉ sau một năm.

Muốn so sánh giữa hai thế hệ, đề thi phải đặt trong cùng một hệ quy chiếu. Tuy nhiên, đề thi mỗi năm lại khác nhau, nên so sánh trực tiếp là không hợp lý. Một học sinh đạt 7 điểm ở đề khó chưa chắc kém hơn học sinh đạt 10 điểm ở đề dễ – giống như so táo với cam.

Vấn đề cốt lõi là chúng ta đang thiếu sự chuẩn hóa. Muốn đánh giá năng lực một cách chính xác giữa các năm, các vùng, hay các kỳ thi khác nhau, cần có hệ thống đề thi chuẩn hóa. Khi đó, mới có thể nói học sinh đang học tốt hơn hay không. Trên thế giới, cũng có nhiều kỳ thi sử dụng bộ đề chuẩn hóa để xét tuyển Đại học hay Cao học (như SAT, GED, IELTS,…).

Nếu có chuẩn hóa, kỳ thi không nhất thiết phải tổ chức chung một đợt trên cả nước. Học sinh thi ở các thời điểm và địa phương khác nhau vẫn có thể so sánh điểm số một cách công bằng. Ví dụ, 7 điểm ở Quảng Ninh phải tương đương với 7 điểm ở Long An.

Điều này giúp giảm áp lực tổ chức thi, đồng thời cho phép so sánh kết quả công bằng giữa các thế hệ, các vùng miền và giữa các năm. Hiện nay, điểm 9 của năm 2024 không thể so với điểm 9 của 2025 – điều này làm giảm tính chính xác trong đánh giá.

Tích hợp thêm các câu tự luận vào bài thi là một nước đi đúng đắn trong thời kỳ bùng nổ trí tuệ nhân tạo (AI)

Nhìn đề thi Toán năm 2025 từ góc độ AI, chúng ta sẽ thấy một điều rất thú vị:

Trong vài năm gần đây, nhiều người lo ngại rằng AI có thể đưa ra câu trả lời rất nhanh nhưng lại không thể giải thích được tại sao nó nghĩ như vậy. Điều này khiến AI trở nên thiếu tin cậy trong các lĩnh vực cần lập luận chặt chẽ. Vì thế, hướng phát triển hiện nay là tích hợp khả năng suy luận vào AI – để không chỉ đưa ra kết quả đúng, mà còn giải thích được quá trình đi đến kết luận.

Và chính điều đó cho thấy: khả năng suy luận là một lợi thế đặc biệt của con người – đến mức mà AI cũng đang nỗ lực để đạt được. Vậy thì, không có lý do gì để chúng ta từ bỏ lợi thế đó. Ngược lại, giáo dục cần khuyến khích và phát huy năng lực suy luận, đặc biệt là thông qua các bài thi tự luận.

Trong lịch sử toán học, chúng ta đều thấy rằng quá trình suy luận thường mang lại giá trị lớn hơn cả kết quả cuối cùng. Việc chỉ quan tâm đến đáp án mà bỏ qua cách lập luận là đi ngược với tinh thần của tư duy toán học. Với tốc độ phát triển hiện nay, AI chắc chắn sẽ vượt con người về khả năng đưa ra kết quả – nhất là với các bài toán tính toán thuần túy hay truy xuất dữ liệu lịch sử. Nhưng AI không thể thay thế con người trong việc diễn giải và trình bày quá trình tư duy logic – ít nhất là ở thời điểm hiện tại.

Vì vậy, tôi hoàn toàn ủng hộ việc xây dựng các đề thi theo hướng tự luận, để đánh giá được khả năng lập luận và tư duy mạch lạc của học sinh. Đây cũng là cách làm mà chúng tôi áp dụng tại BUV. Trong nhiều kỳ thi của trường, ngay cả ở Khoa Khoa học Máy tính & Công nghệ - một lĩnh vực nghe có vẻ chỉ tập trung vào tính toán khô khan, sinh viên không chỉ cần đưa ra đáp án, mà còn phải trình bày cách giải thích, thông qua bài viết hoặc phần thuyết trình trên lớp. Không ai được hỏi kiểu “1 + 1 bằng mấy” rồi chỉ cần viết “2” là xong.

Lời khuyên cho sĩ tử 2007

Về lựa chọn ngành học, đây là quan điểm cá nhân của tôi: Khi chọn ngành, hãy nhớ rằng nếu gắn bó với nghề, bạn sẽ sống với nó trong khoảng 40 năm. Mà 40 năm là quãng thời gian rất dài – không ai có thể chắc chắn rằng ngành "hot" hôm nay sẽ còn cần thiết trong tương lai xa. Vì vậy, có hai yếu tố quan trọng hơn cả:

Thứ nhất, năng lực tự học suốt đời – để thích nghi với sự thay đổi của thị trường lao động. Đây là một trong những năng lực cốt lõi được Liên Hợp Quốc và UNESCO nhấn mạnh. Đây cũng là một trong những giá trị cốt lõi mà BUV đề cao, chú trọng đưa vào giảng dạy và đào tạo.

Thứ hai, là sự yêu thích và cam kết với nghề – bạn cần thấy mình có thể sống với nó cả khi thăng hoa lẫn khi trầm lắng.

Dù vậy, yếu tố thị trường vẫn cần được cân nhắc. Với những ngành quá hẹp hoặc ít cơ hội, lựa chọn cần thận trọng – dù nếu đủ đam mê, bạn vẫn có thể thành công.

Nhìn vào xu thế hiện nay, thế kỷ 21 rõ ràng là thế kỷ của công nghệ. Nếu bạn có năng lực và hứng thú với các ngành mang tính kỹ thuật, nghiên cứu, hoặc liên quan đến công nghệ, thì có thể cân nhắc các lĩnh vực như:

• Trí tuệ nhân tạo, Khoa học dữ liệu

• Kỹ thuật phần mềm

• Khoa học dữ liệu

• Các ngành công nghệ rộng như Khoa học máy tính giúp tích hợp công nghệ vào lĩnh vực truyền thống như: công nghệ giáo dục, công nghệ tài chính (fintech), y tế số, v.v.

Đây là những lĩnh vực mà trong 10–20 năm tới, nhu cầu nhân lực vẫn sẽ tương đối cao và ổn định. Còn về dài hạn hơn nữa – không ai có thể chắc chắn, nhưng khả năng thích nghi và yêu nghề sẽ là chìa khóa giúp bạn đi đường dài.

Lời khuyên cho phụ huynh

Trong khoảng 10 năm trở lại đây, chúng ta đã chứng kiến sự xuất hiện của rất nhiều ngành mới – những ngành mà trước đây chưa từng tồn tại hoặc chưa từng được xem là một lựa chọn nghề nghiệp thực thụ.

Do đó, điều đầu tiên mà phụ huynh nên làm là tìm hiểu kỹ càng về những ngành nghề hiện tại, đặc biệt là các ngành mới.

Thứ hai, hãy giữ một tâm thế cởi mở. Có thể con bạn đam mê một lĩnh vực mà bạn chưa từng nghe đến, như trí tuệ nhân tạo, khoa học dữ liệu, công nghệ tài chính, hay lập trình game… nhưng điều đó không có nghĩa là những ngành ấy không có triển vọng.

Cuối cùng, điều quan trọng nhất khi chọn nghề là phải thích và phù hợp với năng lực cá nhân. Một sự nghiệp có thể đồng hành với chúng ta 30–40 năm, nên cần xuất phát từ sự yêu thích và phù hợp – chứ không chỉ từ kỳ vọng của người lớn.

Môi trường quốc tế tại BUV hỗ trợ sinh viên Khoa Khoa học Máy tính & Công nghệ bứt phá trên con đường sự nghiệp

Thứ nhất, sinh viên tại BUV được học các chương trình đào tạo từ các đối tác cấp bằng uy tín từ Vương quốc Anh. Điều này đảm bảo về kiến thức, phương pháp học tập, kỹ năng và chuẩn đầu ra – tương đương với sinh viên học tại Anh.

Thứ hai, BUV cung cấp môi trường học tập chuẩn quốc tế: phòng máy hiện đại, hạ tầng công nghệ mạnh, giảng viên có kinh nghiệm quốc tế và phương pháp giảng dạy đề cao tư duy phản biện, làm việc nhóm, tự học – đúng với tinh thần đào tạo đại học châu Âu.

Thứ ba, sinh viên có thể tham gia các kỳ trao đổi ngắn hạn tại các trường đối tác nước ngoài để mở rộng trải nghiệm văn hóa và học thuật, hoặc học tiếp các bậc cao hơn sau khi tốt nghiệp.

Thứ tư, BUV là một đại học đa ngành và cởi mở. Sinh viên công nghệ không chỉ có thể đi sâu chuyên môn mà còn dễ dàng kết nối với sinh viên ngành kinh doanh, thiết kế, quản trị để khởi nghiệp, xây dựng các dự án liên ngành. Nhà trường cũng hỗ trợ mạnh mẽ về học thuật, cố vấn và tài chính cho các dự án, cuộc thi công nghệ, kể cả trong nước lẫn quốc tế.

Bên cạnh môi trường học tập quốc tế, sinh viên ngành Công nghệ tại BUV còn có nhiều cơ hội thực tập tại các doanh nghiệp hàng đầu – nhờ vào mạng lưới hơn 500 đối tác trong và ngoài nước của nhà trường. Điều này giúp sinh viên tiếp cận môi trường làm việc thực tế, phát triển kỹ năng chuyên môn và xây dựng kết nối nghề nghiệp ngay từ khi còn đang học.

Tóm lại, sinh viên đam mê công nghệ tại BUV không chỉ được đào tạo bài bản mà còn được tiếp cận với một hệ sinh thái hỗ trợ toàn diện – từ học tập, trải nghiệm quốc tế đến khởi nghiệp và phát triển nghề nghiệp.

Tuyết Vân