Thông qua Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo: 'Cú hích' lớn cho nghiên cứu khoa học

Điểm nhấn đặc biệt trong lần sửa đổi này là quy định loại trừ trách nhiệm hình sự đối với rủi ro trong nghiên cứu, thử nghiệm và ứng dụng tiến bộ khoa học – công nghệ, mở ra hành lang pháp lý mới, tạo điều kiện cho các nhà khoa học dám nghĩ, dám làm, dám mạo hiểm vì sự phát triển đất nước.

Trách nhiệm được "gỡ bỏ" nếu đúng quy trình

Theo Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo (sửa đổi), các tổ chức, cá nhân thực hiện nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo sẽ được miễn trách nhiệm hành chính và dân sự đối với những thiệt hại gây ra cho Nhà nước, nếu: Tuân thủ đầy đủ quy trình và quy định; Không có hành vi gian lận, cố ý vi phạm pháp luật; Không sử dụng sai mục tiêu hay kinh phí của nhiệm vụ nghiên cứu.

Khi kết quả nghiên cứu không đạt mục tiêu đề ra, tổ chức, cá nhân cũng không phải hoàn trả kinh phí nếu đã tuân thủ đầy đủ quy định quản lý nhiệm vụ, quy trình thực hiện, nội dung nghiên cứu, biện pháp phòng ngừa rủi ro nhưng kết quả của nhiệm vụ không đạt được mục tiêu đề ra.

Tổ chức, cá nhân phê duyệt và quản lý nhiệm vụ nghiên cứu (dùng ngân sách nhà nước hoặc nguồn hợp pháp khác), Luật cũng quy định miễn trách nhiệm hành chính, dân sự nếu đã tuân thủ đầy đủ quy định, quy trình về phê duyệt, quản lý nhiệm vụ và không có hành vi vi phạm pháp luật nhưng kết quả của nhiệm vụ không đạt được mục tiêu đề ra.

Đặc biệt, Luật quy định rõ việc loại trừ trách nhiệm hình sự theo quy định Bộ luật Hình sự trong trường hợp rủi ro phát sinh trong quá trình nghiên cứu, thử nghiệm, ứng dụng công nghệ và tiến bộ kỹ thuật.

Song song với đó, Quốc hội giao Chính phủ quy định chi tiết điều này; quy định tiêu chí xác định rủi ro được chấp nhận, quy trình đánh giá việc tuân thủ quy trình, quy định trong phê duyệt, quản lý, thực hiện nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Mở đường cho đổi mới sáng tạo

Bên cạnh khung pháp lý về rủi ro, luật mới cũng xác lập định hướng chiến lược và chính sách phát triển dài hạn. Trong đó, gắn khoa học – công nghệ với mục tiêu phát triển kinh tế – xã hội bền vững. Thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, nâng cao năng suất lao động, phát triển bền vững và bao trùm.

Hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo phải gắn với nhu cầu của thị trường; xác định doanh nghiệp là trung tâm của hệ thống đổi mới sáng tạo. Nhà nước giữ vai trò kiến tạo thể chế, hạ tầng và nguồn lực; tập trung nguồn lực cho các lĩnh vực công nghệ có tiềm năng tạo đột phá, công nghệ chiến lược.

Đồng thời, Nhà nước ưu đãi, áp dụng cơ chế đặc thù thu hút, trọng dụng nhân tài, xây dựng đội ngũ chuyên gia khoa học và công nghệ chất lượng cao; Khuyến khích hoạt động mạo hiểm trong nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo thông qua cơ chế thử nghiệm có kiểm soát, chính sách chia sẻ rủi ro, đầu tư mạo hiểm và các cơ chế tài chính đặc thù khác.

Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo (sửa đổi) không chỉ mở rộng không gian pháp lý cho sáng tạo, mà còn thể hiện quyết tâm của Quốc hội và Chính phủ trong việc tạo ra môi trường năng động, minh bạch và an toàn pháp lý cho nhà khoa học – những người đang âm thầm kiến tạo nền tảng tri thức cho tương lai.

Minh Quang