Hoàn thiện pháp luật để thúc đẩy kinh tế số phát triển

Ngày 15/4/2025, tại Trường Đại học Gia Định đã diễn ra Hội thảo khoa học cấp quốc gia với chủ đề “Hoàn thiện pháp luật trong nền kinh tế số”.

Sự kiện do Trường Đại học Gia Định (GDU) và Viện Nghiên cứu Pháp luật và Xã hội phối hợp tổ chức, với sự tham gia của các chuyên gia, nhà nghiên cứu đến từ Bộ Khoa học và Công nghệ, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, Viện nghiên cứu Pháp luật và Xã hội, các thẩm phán, luật sư, kiểm sát viên, giảng viên, sinh viên, chuyên gia pháp lý trong và ngoài nước.

Giáo dục không đứng ngoài cuộc cách mạng số

Phát biểu khai mạc hội thảo, PGS.TS Thái Bá Cần – Hiệu trưởng GDU đánh giá cao tính thời sự và nội dung các ý kiến tham luận tham gia hội thảo, đồng thời khẳng định kinh tế số là một xu hướng tất yếu trong nền kinh tế toàn cầu và Trường Đại học Gia Định sẽ không đứng ngoài cuộc cách mạng này.

“Đất nước chúng ta đang bước vào một kỷ nguyên mới, đó là kỷ nguyên số. Để hiện thực hóa khát vọng vươn tầm, chúng ta cần trang bị cho mình tri thức số, xây dựng trên nền tảng sản xuất số tiên tiến. Phương thức sản xuất số giờ đây không chỉ nằm ở máy móc, mà còn ở dữ liệu và tài nguyên số. Nhằm thích ứng, quản lý được một xã hội tiên tiến như thế, chúng ta cần phải có hệ thống Pháp luật thích ứng với kỷ nguyên số đóng góp vào quá trình chuyển đổi vươn mình của đất nước” - PGS.TS Thái Bá Cần nhấn mạnh.

Theo Ban tổ chức, hội thảo nhận được hơn 30 bài viết tham luận gửi về, xoay quanh các chủ đề: Pháp lý về bảo hộ tài sản trí tuệ để phát triển kinh tế số; Pháp lý về bảo vệ dữ liệu người dùng; Pháp lý về đầu tư, cấp giấy phép cung cấp dịch vụ trên môi trường số; Pháp lý kiểm duyệt nội dung thông tin trên môi trường mạng; Pháp lý về tài sản số; Góp ý dự thảo “Luật khoa học, Công nghệ và đổi mới sáng tạo” và dự thảo “Luật Công nghiệp công nghệ số”; Những kinh nghiệm quốc tế về pháp luật trong nền kinh tế số…

Phát biểu tại hội thảo, GS.TS Phan Trung Lý - Viện trưởng Viện Nghiên cứu Pháp luật và Xã hội, nguyên Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội khóa XIII, Ủy viên Hội đồng lý luận Trung ương, chia sẻ: “Chúng ta đang bước vào một kỷ nguyên bứt phá, kỷ nguyên của kinh tế số. Đây là một lĩnh vực phức tạp, đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng. Việc Đảng chủ trương phải hoàn thiện thể chế, đặc biệt là thể chế kinh tế số, chính là một bước tiến mang tính đột phá, tạo đòn bẩy cho sự phát triển của đất nước. Buổi hội thảo quy tụ những bộ óc hàng đầu trong lĩnh vực pháp luật, kinh tế, thương mại và công nghệ, cùng nhau phân tích và đề xuất các thể chế trong nền kinh tế số”.

Xu hướng tất yếu trong nền kinh tế toàn cầu

Trình bày tham luận “Khái quát về kinh tế số và những vấn đề đặt ra đối với Việt Nam”, PGS.TS Lê Bộ Lĩnh - Chủ tịch Hội đồng Quản lý Viện Nghiên cứu Chiến lược kinh tế, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, cho rằng kinh tế số đang là một xu hướng tất yếu trong nền kinh tế toàn cầu và Việt Nam không đứng ngoài dòng chảy này. Thông qua việc triển khai một chiến lược kinh tế số đồng bộ và hiệu quả, Việt Nam có khả năng tận dụng được các lợi ích to lớn mà nền kinh tế số đem lại, không chỉ cho doanh nghiệp mà còn cho người dân và xã hội, hướng tới mục tiêu phát triển bền vững trong tương lai.

Theo PGS.TS.Lê Bộ Lĩnh, Chiến lược kinh tế số của Việt Nam nằm trong bối cảnh toàn cầu hóa và cách mạng công nghiệp 4.0, đã được đề ra trong Quyết định số 411/QĐ-TTg ban hành năm 2022. Mục tiêu chính của chiến lược này là xây dựng một nền kinh tế số hiện đại, đóng góp vào sự tăng trưởng bền vững. Cụ thể đến năm 2025, Việt Nam phấn đấu đạt tỷ trọng kinh tế số tối thiểu 20% trong tổng GDP.

Nội dung của chiến lược bao gồm phát triển hạ tầng công nghệ thông tin, tăng cường ứng dụng công nghệ số trong sản xuất và đời sống, đẩy mạnh thương mại điện tử và bảo đảm an ninh mạng. Ngoài ra, đào tạo nguồn nhân lực có kỹ năng số là một trong những ưu tiên hàng đầu để đáp ứng nhu cầu về nguồn nhân lực chất lượng cao trong kỷ nguyên số.

Để phát triển kinh tế số, PGS.TS Lê Bộ Lĩnh đề xuất các giải pháp: Tăng cường đầu tư công và tư, trong đó khuyến khích doanh nghiệp và nhà đầu tư tham gia vào các dự án công nghệ số, đặc biệt trong các lĩnh vực như y tế, giáo dục và giao thông. Đồng thời thời đẩy mạnh hợp tác quốc tế, bằng cách tham gia vào các tổ chức quốc tế về công nghệ số, học hỏi kinh nghiệm và nhận hỗ trợ kỹ thuật từ các nước tiên tiến.

Bên cạnh đó, PGS.TS Lê Bộ Lĩnh cho rằng: “Cần xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo, trong đó tạo điều kiện cho các startup phát triển trong lĩnh vực công nghệ, điều này không chỉ giúp phát triển nền kinh tế số mà còn thúc đẩy đổi mới sáng tạo. Song song đó là thực hiện các chính sách ưu đãi về thuế và tài chính cho doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ số và đổi mới sáng tạo”.

Xây dựng văn hóa pháp luật trong nền kinh tế số

Tại hội thảo, nhiều chuyên gia cho rằng một vấn đề lớn đối với phát triển kinh tế số hiện nay là pháp lý. Với tham luận “Xây dựng văn hóa pháp luật trong nền kinh tế số”, GS.TS Lê Minh Tâm – Thành viên Hội đồng Khoa học Viện nghiên cứu Pháp luật và xã hội, nguyên Hiệu trưởng Trường Đại học Luật Hà Nội, cho rằng trong những năm vừa qua, việc chuyển đổi số và xây dựng nền kinh tế số ở Việt Nam đã có sự phát triển khá nhanh và thu đã được những thành tựu quan trọng. Việt Nam đang được xếp vào nhóm 10 quốc gia có tốc độ tăng trưởng thương mại điện tử hàng đầu thế giới...

Bên cạnh những kết quả tích cực đạt được như trên, GS.TS Lê Minh Tâm cũng cho rằng, quá trình phát triển nền kinh tế số ở Việt Nam cũng đang phải đối mặt với một số thách thức cần giải quyết. Trong đó, có vấn đề về điểm nghẽn pháp lý, an toàn an ninh mạng, sự thiếu hụt nguồn nhân lực chất lượng cao, xây dựng hệ dữ liệu chung quốc gia…Trong bài phát biểu tại Đại hội đại biểu Hiệp hội dữ liệu số lần thứ nhất, ngày 22/3/2025 tại Hà Nội, Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhận xét: “Hiện nay, việc quản trị và khai thác dữ liệu ở Việt Nam còn nhiều bất cập như: (1) Nhận thức về vai trò của dữ liệu chưa đầy đủ; (2) Hạ tầng dữ liệu còn phân tán, thiếu kết nối; (3) Nguồn nhân lực chất lượng cao về dữ liệu còn thiếu; (4) Khung pháp lý chưa hoàn thiện, đặc biệt là trong các lĩnh vực như bảo mật dữ liệu, bảo vệ quyền riêng tư và dữ liệu cá nhân; (5) An ninh, an toàn dữ liệu còn nhiều thách thức, nguy cơ lộ lọt, mất thông tin còn cao” .

“Pháp luật và văn hóa pháp luật luôn là một trong những chủ điểm có vị trí và vai trò quan trọng trong quá trình chuyển đổi số, xây dựng nền kinh tế số ở nước ta. Trong những năm vừa qua, tư duy pháp lý đã có sự đổi mới mạnh mẽ. Hệ thống pháp luật Việt Nam, trong đó có hệ thống pháp luật số đã có bước phát triển mới và vấn đề văn hóa pháp luật cũng đã bước đầu được chú trọng, góp phần xây dựng môi trường pháp lý thuận lợi cho việc xây dựng hệ sinh thái số và nền kinh tế số ở nước ta. Tuy nhiên, cũng còn rất nhiều khó khăn, thách thức phải tiếp tục vượt qua trong thời gian tới...” - GS.TS Lê Minh Tâm nhận định.

GS.TS Lê Minh Tâm cho rằng cách tiếp cận nền kinh tế số, xã hội số từ góc độ văn hóa pháp luật, coi văn hóa pháp luật là yếu tố bên trong và xuyên suốt các quá trình tổ chức và hoạt động của nền kinh tế số, xã hội số là một hướng tiếp cận cần thiết và cần được chú trọng. Bên cạnh đó, việc đổi mới mạnh mẽ tư duy pháp lý và thúc đẩy nhanh quá trình xây dựng hệ thống pháp luật kinh tế số cần được coi là nhiệm vụ cấp bách, trọng tâm trong giai đoạn hiện nay. Song song đó, cần đổi mới công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, chú trọng ứng dụng công nghệ số trong phổ biến, giáo dục pháp luật.

Công Chương