Cảm cúm ở người cao tuổi: Chăm sóc sao cho đúng và đủ?
Từ đầu 2025, Việt Nam ghi nhận sự bùng phát mạnh cục bộ của dịch cúm với mức độ lây lan nhanh chóng và kéo dài. Nguyên nhân, triệu chứng, biến chứng, đặc biệt biện pháp phòng ngừa nhằm bảo vệ người cao tuổi trước dịch cúm sẽ như thế nào?
Theo Bộ Y tế, số ca mắc cúm đã có sự gia tăng cục bộ từ cuối năm 2024 và trong dịp Tết Nguyên đán 2025, nhưng chưa có đột biến so với các năm trước. Trong đó, các chủng virus cúm phổ biến là cúm A/H3N2, A/H1N1 và cúm B.
Nguyên nhân dịch cúm bùng phát và kéo dài tại Việt Nam năm 2025
Việt Nam có thể đang đối mặt với đợt bùng phát dịch cúm nghiêm trọng hơn so với các năm trước; số ca mắc gia tăng mạnh, kéo dài hơn dự đoán. Do đó, việc hiểu đúng về bệnh cúm và áp dụng các biện pháp phòng ngừa phù hợp là vô cùng cần thiết để bảo vệ sức khỏe người cao tuổi.
Một trong những nguyên nhân là có thể do thời tiết thay đổi thất thường, tạo điều kiện thuận lợi cho virus cúm phát triển. Hiện nay, điều kiện thời tiết mùa đông - xuân với khí hậu ẩm thấp là môi trường thuận lợi cho virus phát triển và lây lan.
Cụ thể, khu vực miền Bắc, đầu năm 2025, chịu nhiều đợt không khí lạnh mạnh, nhiệt độ giảm sâu, có những ngày rét đậm và rét hại kéo dài. Hiện tượng sương muối và băng giá xuất hiện ở các tỉnh vùng núi khiến cơ thể người cao tuổi dễ bị suy yếu miễn dịch.
Còn ở miền Nam, thay vì mùa khô kéo dài, khu vực này ghi nhận nhiều đợt mưa trái mùa trong những tháng đầu năm, làm tăng độ ẩm và tạo điều kiện thuận lợi cho virus cúm sinh sôi.
Bên cạnh đó là sự chênh lệch nhiệt độ giữa ngày và đêm. Nhiều thời điểm, nhiệt độ ban ngày cao nhưng ban đêm giảm mạnh, khiến cơ thể khó thích nghi và tăng nguy cơ mắc bệnh.
Tình trạng ô nhiễm không khí tại các đô thị lớn cũng làm suy giảm hệ miễn dịch hô hấp, tạo cơ hội cho virus cúm lây lan nhanh chóng.
Cùng với đó, tỷ lệ tiêm chủng thấp ở một số nhóm dân cư, đặc biệt là người cao tuổi. Trong khi đó, nhiều chủng virus mới như cúm A/H3N2 xuất hiện có độc lực cao hơn, dễ gây biến chứng.
Virus cúm có 4 chủng chính:
A, B, C và D, trong đó:
- Cúm A: Biến đổi liên tục, có khả năng gây đại dịch
- Cúm B: Lây lan trong cộng đồng, nhưng ít biến đổi hơn
- Cúm C và D: Ít gặp và không gây ảnh hưởng lớn đến sức khỏe con người
Hơn thế nữa, nhu cầu đi lại, giao thương và các hoạt động lễ hội đầu năm tăng cao càng làm gia tăng nguy cơ bùng phát dịch bệnh.
Người từ 65 tuổi trở lên: Nguy cơ cao biến chứng và tử vong do cúm
Cảm cúm là một bệnh nhiễm trùng đường hô hấp cấp tính do virus cúm Influenza gây ra; chủ yếu lây lan qua giọt bắn khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc tiếp xúc với bề mặt nhiễm virus. Đối với người cao tuổi, cúm không chỉ là một bệnh lý thông thường mà còn tiềm ẩn nguy cơ biến chứng nguy hiểm, làm tăng tỷ lệ nhập viện và tử vong.
Mới đây, khoa Điều trị, Bệnh viện Sài Gòn ITO Phú Nhuận đã tiếp nhận và điều trị biến chứng suy hô hấp do cúm cho một bệnh nhân nữ 88 tuổi, ngụ tại Quận 3. Bệnh nhân có tiền sử bệnh lý đặt stent mạch vành, đái tháo đường tuýp 2, suy giảm trí nhớ người già và thường xuyên nhập viện vì những đợt viêm phế quản - phổi vì mắc phải bệnh cúm.
Do lớn tuổi nên khi đến một số cơ sở tiêm chủng, bệnh nhân thường xuyên bị từ chối tiêm vắcxin phòng ngừa cúm vì đây là đối tượng nguy cơ cao. Tuy nhiên, sau khi điều trị hết đợt viêm phế quản - phổi tại Bệnh viện Sài Gòn ITO Phú Nhuận, bà đã được chỉ định tiêm vắcxin cúm. Cho tới nay, dù thời tiết khá bất lợi cho sức khỏe như lạnh, mưa ẩm, bệnh nhân không xuất hiện các triệu chứng hô hấp nữa.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm cúm gây ra hàng triệu ca mắc trên toàn cầu, trong đó người cao tuổi (≥ 65 tuổi) có nguy cơ cao nhất về biến chứng và tử vong do cúm.
Người cao tuổi có hệ miễn dịch suy giảm theo tuổi tác, làm giảm khả năng chống lại virus cúm. Ngoài ra, các bệnh nền như bệnh tim mạch, đái tháo đường, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) cũng làm tăng nguy cơ mắc cúm nặng và biến chứng nghiêm trọng.
Theo Bộ Y tế, hệ thống giám sát dựa vào sự kiện tại Việt Nam ghi nhận các thông tin về đợt bùng phát dịch cúm mùa tại Nhật Bản. Theo đó, dữ liệu công bố (ngày 31/1/2025) của Viện Truyền nhiễm Quốc gia Nhật Bản, từ ngày 02/9/2024 đến ngày 26/1/2025, Nhật Bản ghi nhận khoảng 9,5 triệu trường hợp mắc cúm mùa; trong đó, tuần cuối cùng của năm 2024 (từ 23 -29/12/2024) đã ghi nhận hơn 317.000 trường hợp.
Tại TP.HCM, hệ thống giám sát bệnh truyền nhiễm Thành phố ghi nhận có khoảng 2900 ca được chẩn đoán cúm trên lâm sàng trong năm 2024, trong đó có 11 ca bệnh nặng và không có trường hợp tử vong. Một ghi nhận ban đầu vào những tháng đầu năm 2025, các bệnh viện của Thành phố đã tiếp nhận và điều trị nội trú cho hơn 20 trường hợp cúm.
Triệu chứng cảm cúm ở người cao tuổi
Triệu chứng cảm cúm ở người cao tuổi có thể không điển hình như ở người trẻ. Các dấu hiệu phổ biến bao gồm:
- Triệu chứng hô hấp: Ho, sổ mũi, nghẹt mũi, đau họng.
- Triệu chứng toàn thân: Sốt, ớn lạnh, mệt mỏi, đau đầu, đau cơ.
- Triệu chứng không điển hình: Ở một số người cao tuổi, cúm có thể không gây sốt rõ rệt nhưng lại xuất hiện chóng mặt, lú lẫn, chán ăn, suy nhược, dễ nhầm lẫn với các bệnh lý khác.
Do đó, khi người cao tuổi có những triệu chứng kể trên, người nhà cần đưa người bệnh đến các cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị thích hợp, tránh các biến chứng nguy hiểm.
Biến chứng nguy hiểm của cúm trên người cao tuổi
Người cao tuổi có nguy cơ cao gặp phải các biến chứng nghiêm trọng của cúm. Bao gồm:
- Viêm phổi: Nguyên nhân hàng đầu gây nhập viện và tử vong do cúm.
- Suy hô hấp: Do tổn thương phổi, đặc biệt ở bệnh nhân có bệnh phổi nền.
- Biến chứng tim mạch: Viêm cơ tim, suy tim mất bù, tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim.
- Suy giảm chức năng nhận thức: Cảm cúm có thể làm trầm trọng hơn tình trạng sa sút trí tuệ hoặc bệnh Alzheimer.
Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), hơn 70% ca tử vong do cúm hằng năm xảy ra ở nhóm người cao tuổi.
Biện pháp phòng ngừa cúm cho người cao tuổi
Tiêm vắcxin cúm hằng năm được xem là biện pháp phòng ngừa hiệu quả nhất; giúp giảm nguy cơ mắc bệnh, giảm mức độ nghiêm trọng khi nhiễm bệnh và hạn chế lây lan virus.
Hiệu quả của vắcxin giúp giảm 40 - 60% nguy cơ nhiễm cúm; giảm 50% tỷ lệ nhập viện do cúm ở người cao tuổi; giảm 80% nguy cơ tử vong do cúm và biến chứng.
Do tình hình dịch cúm năm 2025 diễn biến phức tạp, người cao tuổi nên tiêm phòng cúm càng sớm càng tốt ngay khi vắcxin có sẵn, không giới hạn vào một khoảng thời gian nhất định. Những người chưa tiêm hoặc tiêm đã lâu nên cân nhắc tiêm bổ sung theo khuyến cáo của bác sĩ.
Các biện pháp phòng ngừa cúm khác: Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn; đeo khẩu trang khi đến nơi đông người, đặc biệt trong mùa dịch.
Người cao tuổi nên giữ khoảng cách tối thiểu 1-2 mét với người có dấu hiệu cúm; tránh tiếp xúc với nguồn bệnh, hạn chế tụ tập đông người khi dịch cúm bùng phát.
Chế độ dinh dưỡng hợp lý, bổ sung vitamin C, kẽm để tăng cường miễn dịch. Bên cạnh đó là tập thể dục nhẹ nhàng như đi bộ, yoga để duy trì sức khỏe.
Cúm ở người cao tuổi là một bệnh lý nguy hiểm, dễ gây biến chứng nặng nếu không được phòng ngừa và điều trị kịp thời. Tiêm phòng vắc xin cúm hằng năm, thực hiện vệ sinh cá nhân, duy trì lối sống lành mạnh, chế độ ăn uống khoa học, tập luyện hợp lý, giữ tinh thần lạc quan và thăm khám sức khỏe định kỳ là những giải pháp quan trọng giúp bảo vệ sức khỏe cho nhóm đối tượng này.
Bệnh viện Sài Gòn ITO Phú Nhuận là một trong những đơn vị nhiều kinh nghiệm trong lĩnh vực chấn thương chỉnh hình, chuyên sâu trong điều trị và phẫu thuật cơ xương khớp. Với đội ngũ bác sĩ giàu kinh nghiệm, bệnh viện thực hiện thành công nhiều ca thay khớp háng, khớp gối, nội soi khớp, phẫu thuật cột sống, đặc biệt cho bệnh nhân lớn tuổi có bệnh lý nền như đái tháo đường, tim mạch, tăng huyết áp. Sau phẫu thuật, bệnh nhân được hỗ trợ vật lý trị liệu giúp phục hồi nhanh chóng. Với tiêu chí an toàn, tận tâm, chuẩn mực, bệnh viện là địa chỉ tin cậy trong chăm sóc sức khỏe xương khớp và người cao tuổi.
Bên cạnh đó, Bệnh viện Sài Gòn ITO Phú Nhuận cũng đã triển khai chuyên khoa Lão, chuyên tiếp nhận khám, điều trị các bệnh lý liên quan đến người cao tuổi. Ngoài các bệnh cơ xương khớp, người cao tuổi còn dễ mắc bệnh tim mạch (tăng huyết áp, suy tim, xơ vữa động mạch) làm tăng nguy cơ đột quỵ, nhồi máu cơ tim; hô hấp mạn tính (COPD, viêm phổi) gây ho kéo dài, khó thở; đái tháo đường rối loạn chuyển hóa, dễ biến chứng tim, thận; suy dinh dưỡng do hấp thu kém, dẫn đến sụt cân, yếu cơ; rối loạn nhận thức, suy giảm trí nhớ gây lú lẫn, giảm khả năng sinh hoạt.