Ngân sách cho khoa học công nghệ được thực hiện theo cơ chế khoán chi

Ngày 19/2, tại phiên bế mạc kỳ họp bất thường thứ 9, với 458/459 đại biểu tán thành, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết thí điểm các cơ chế chính sách đặc biệt tạo đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia (nghị quyết).

Miễn trách nhiệm dân sự khi nghiên cứu thất bại

Theo dự thảo nghị quyết, Quốc hội đồng ý cho phép tổ chức khoa học và công nghệ công lập, cũng như cơ sở giáo dục đại học công lập, được thành lập hoặc tham gia thành lập doanh nghiệp. Đồng thời, các tổ chức này có thể góp vốn vào doanh nghiệp để thương mại hóa kết quả nghiên cứu khoa học và công nghệ do họ sở hữu hoặc được giao quản lý, sử dụng.

Bên cạnh đó, các nhà khoa học làm việc tại các tổ chức khoa học, công nghệ công lập và cơ sở giáo dục đại học công lập được phép góp vốn, tham gia quản lý, điều hành doanh nghiệp, hoặc làm việc tại các doanh nghiệp do tổ chức này thành lập. Việc này nhằm hỗ trợ thương mại hóa kết quả nghiên cứu, góp phần đưa các sản phẩm khoa học công nghệ vào thực tiễn.

Đối với viên chức quản lý tại các tổ chức khoa học và công nghệ công lập, cơ sở giáo dục đại học công lập, việc tham gia góp vốn và điều hành doanh nghiệp phải có sự đồng ý của người đứng đầu tổ chức. Nếu viên chức quản lý là người đứng đầu tổ chức đó, họ cần được sự chấp thuận từ cấp quản lý trực tiếp.

Các tổ chức và cá nhân hoạt động nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ sẽ được miễn trách nhiệm dân sự trong trường hợp gây ra thiệt hại cho Nhà nước. Điều kiện để được miễn trách nhiệm là các cá nhân, tổ chức này phải thực hiện đầy đủ các quy trình, quy định liên quan khi triển khai nhiệm vụ khoa học và công nghệ sử dụng ngân sách Nhà nước.

Ngoài ra, nếu tổ chức chủ trì đã tuân thủ đúng các quy định về quản lý, nghiên cứu nhưng kết quả không đạt như mong đợi, họ sẽ không phải hoàn trả kinh phí đã sử dụng.

Thủ tướng Phạm Minh Chính cũng nhấn mạnh rằng làm khoa học và công nghệ cần chấp nhận rủi ro. Thành công ai cũng phấn khởi, nhưng cũng cần sẵn sàng chấp nhận thất bại và phải trả giá. Chính phủ muốn các tổ chức, cá nhân được miễn trách nhiệm dân sự, không phải trả lại kinh phí đã sử dụng trong quá trình thực hiện nhiệm vụ mà kết quả không như mong muốn.

“Loại trừ động cơ cá nhân, còn rủi ro mất mát do khách quan, người thực hiện vô tư trong sáng vì sự phát triển KHCN, vì sự phát triển của đất nước thì phải chấp nhận, coi đó như học phí để có thêm kinh nghiệm, bài học, bản lĩnh và trí tuệ để làm tốt hơn”, Thủ tướng nói.

Khoán chi trong khoa học công nghệ

Ngoài ra, Quốc hội khẳng định ưu tiên cấp kinh phí từ ngân sách Nhà nước để triển khai các nhiệm vụ khoa học và công nghệ thông qua các quỹ phát triển khoa học và công nghệ. Các quỹ này được thành lập theo quy định của Luật Khoa học và Công nghệ nhằm đảm bảo nguồn tài chính ổn định và minh bạch cho hoạt động nghiên cứu.

Ngân sách Nhà nước dành cho khoa học và công nghệ sẽ được thực hiện theo cơ chế khoán chi, ngoại trừ một số khoản chi đặc biệt như mua sắm tài sản phục vụ nghiên cứu, thuê dịch vụ bên ngoài và chi phí công tác nước ngoài.

Các nhiệm vụ khoa học và công nghệ có thể được thực hiện theo phương thức khoán chi đến sản phẩm cuối cùng nếu tổ chức chủ trì có cam kết về chỉ tiêu chất lượng sản phẩm đầu ra.

Theo đó, tổ chức chủ trì nhiệm vụ khoa học và công nghệ được quyền tự chủ và chịu trách nhiệm trong việc sử dụng kinh phí từ công lao động để thuê chuyên gia khi cần thiết. Đồng thời, kinh phí này cũng có thể được sử dụng cho các khoản chi phí quản lý chung của nhiệm vụ khoa học và công nghệ, tổ chức tọa đàm, hội thảo khoa học, công tác trong nước phục vụ nghiên cứu, tự đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ, cũng như chi phí điều tra, khảo sát và thu thập số liệu.

Danh mục khoán chi còn bao gồm các khoản chi cho việc mua nguyên liệu, nhiên liệu, vật tư và các vật tiêu hao khác phục vụ nghiên cứu; mua sắm dụng cụ, vật tư dễ hư hỏng, năng lượng, tài liệu, tư liệu, số liệu; cũng như sách, báo, tạp chí tham khảo, văn phòng phẩm, thông tin liên lạc và tài liệu phục vụ hoạt động nghiên cứu.

Theo Phó Thủ tướng thường trực Nguyễn Hòa Bình, đây là một trong các chính sách đột phá nhất được tại dự thảo nghị quyết. Khi được thông qua, các nhà nghiên cứu không phải đi đấu thầu từng vật liệu, thiết bị, liệt kê từng chi phí để thực hiện nhiệm vụ. Họ sẽ được thanh toán toàn bộ theo sản phẩm đầu ra.

Quy định như vậy giúp nhà khoa học có thể toàn tâm cống hiến, không bị vướng bận những quy định quản lý hành chính rườm rà, và quan trọng nhất là tránh được những rắc rối pháp lý nếu thực hiện không đúng quy trình.

Ngọc Duy