Bí quyết phòng ngừa hiệu quả hội chứng rối loạn chuyển hóa

Sau tuổi 35, con người bắt đầu đối mặt với nhiều vấn đề về sức khỏe, trong đó có hội chứng chuyển hóa, là tập hợp các rối loạn sức khỏe bao gồm: tăng huyết áp, đường huyết cao, mỡ máu cao và thừa cân béo phì (vòng eo lớn).

Tình trạng rối loạn chuyển hóa ngày càng tăng nhanh

Người mắc hội chứng chuyển hóa có nguy cơ cao bị bệnh tim mạch, đái tháo đường type 2, gan nhiễm mỡ và một số bệnh lý nghiêm trọng khác. Trong đó, nguy cơ đái tháo đường tăng gấp 5 lần, nguy cơ tim mạch tăng gấp 3 lần và nguy cơ tử vong gấp 2 lần so với người bình thường.

Ths.BS Đặng Thanh Huy, Khoa Khám Đa khoa - Cấp cứu Nội - Bệnh viện Đa khoa Phương Nam cho biết: Hội chứng chuyển hóa đang trở thành vấn đề sức khỏe nghiêm trọng trên toàn thế giới, đặc biệt ở các nước đang phát triển. Tại Việt Nam, tỷ lệ người mắc bệnh chuyển hóa tăng nhanh trong những năm gần đây, đặc biệt ở đô tuổi trung niên.

Theo nghiên cứu của Trung tâm Kiểm soát bệnh tật TP.HCM năm 2022, tỷ lệ người trưởng thành mắc bệnh chuyển hóa là 36%, trong đó nữ mắc nhiều hơn nam (40% so với 52%).

Các nghiên cứu cho thấy thừa cân béo phì là yếu tố nguy cơ chính của hội chứng chuyển hóa vì việc tăng cân và tích tụ mỡ (đặc biệt là mỡ bụng) gây mất cân bằng trong quá trình chuyển hóa và dẫn đến tình trạng kháng insulin, làm tăng nguy cơ phát triển các yếu tố trong hội chứng chuyển hóa: đường huyết cao, rối loạn lipid máu, huyết áp cao...

Vì vậy, quản lý, kiểm soát cân nặng là việc quan trọng để ngăn ngừa và kiểm soát hội chứng chuyển hóa.

Giảm rối loạn chuyển hóa bằng cách ăn uống khoa học

Theo Thạc sĩ, Dược sĩ Phạm Thị Bích Nga, Sáng lập và điều hành Công ty Đào tạo và Tư vấn Uplift, Tổng Giám đốc, Công ty Giải pháp Dinh dưỡng Synutra thì một trong những bí quyết quan trọng để kiểm soát cân nặng cũng như phòng ngừa, hỗ trợ điều trị các bệnh do rối loạn chuyển hóa hiệu quả chính là “ăn đúng”, “ăn khoa học”.

Theo đó, khi thực hành giảm cân thì không nên kiêng hoàn toàn tinh bột đường vì chúng cung cấp năng lượng, giúp duy trì lượng đường trong máu ổn định. Nếu kiêng quá mức cơ thể sẽ huy động mỡ và đạm dự trữ và gây ra những rối loạn chuyển hóa. Tuy nhiên, chúng ta phải sử dụng tinh bột đường lành mạnh, giảm ăn nhiều cơm, giảm uống bia rượu để giảm tích trữ mỡ thừa.

Chúng ta cũng phải tuân thủ những nguyên tắc nhất định trong việc ăn uống để kiểm soát đỉnh đường huyết và giảm tăng tiết insulin. Vì khi đỉnh đường huyết càng cao thì insulin càng nhiều, càng tạo ra nhiều rối loạn chuyển hóa, xáo trộn trong việc báo no, báo đói... Cơn đói diễn ra xảy ra nhanh, chỉ 2 giờ sau khi ăn.

Cần hạn chế những thực phẩm chứa đường tinh luyện, trái cây quá ngọt, quả khô sấy, nước uống có ga vì chúng gây tăng đột biến lượng đường trong máu, tăng tích trữ mỡ, tạo áp lực cho gan. Ngoài ra, cũng cần kiểm soát stress vì “càng stress càng thèm ăn ngọt, càng mau đói”, ThS. DS Phạm Thị Bích Nga cảnh báo thêm.

Ăn nhiều bữa, ăn vặt không phải là giải pháp hay bởi vì nó càng làm gia tăng các đỉnh đường huyết, tăng tiết insulin và chúng ta khó kiểm soát được năng lượng nạp vào. Do vậy, chỉ nên ăn vừa đủ bữa và cần phải “mặc áo cho đường”, nghĩa là phối hợp thực phẩm giàu tinh bột, đường với các thực phẩm lành mạnh khác trong bữa ăn để kéo giảm lượng đường nạp vào cơ thể.

Ngoài ra, cần hạn chế dùng dầu tinh luyện hay sử dụng thực phẩm chiên rán nhiều bởi dầu tinh luyện khi dùng để nấu ở nhiệt độ cao sẽ gây ra các gốc tự do gây nên tình trạng dễ viêm nhiễm, tăng cân, tăng mỡ máu, chứa nguy cơ mắc bệnh tim mạch, ung thư. Nên dùng dầu ép lạnh để giữ trọn vẹn hương vị, dinh dưỡng nguyên thủy, giúp chống viêm, tăng cường khả năng miễn dịch…

Với những người đã có những bệnh lý nền thì cần có chế độ ăn riêng biệt.

Cuối cùng, theo ThS, Dược sĩ Phạm Thị Bích Nga, để có một sức khỏe tốt, tránh được những bệnh lý chuyển hóa thì chúng ta phải “kiểm soát đứa trẻ gào thét đói, gào thét đòi ăn ngon” bên trong mỗi người bằng sự ưu tiên, kỷ luật, thói quen và sự đồng hành của những người xung quanh.

Hạ Di