Giải pháp bền vững cho nguồn nước Đồng bằng sông Cửu Long

Hội thảo khoa học về Nước ngọt cho Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) thu hút hơn 100 nhà khoa học, các chuyên gia môi trường quan tâm tham dự, với mong muốn có những đóng góp hữu ích, phù hợp trước nhu cầu về nước ngọt cho khu vực này.

Nguồn nước ngọt của vùng ĐBSCL phụ thuộc rất lớn vào nguồn nước đến từ thượng nguồn sông Mê Kông (chiếm 94% tổng lượng nước của ĐBSCL). Trong khi đó các hoạt động khai thác phía thượng nguồn lưu vực sông Mê Kông đang là một nguy cơ, thách thức trực tiếp làm suy giảm nguồn nước chảy vào Việt Nam.

Phát biểu tại hội thảo, GS.TS. Nguyễn Văn Phước, Chủ tịch Liên hiệp các hội khoa học và kỹ thuật TP.HCM cho biết: “Các kết quả đánh giá trên Thế giới cho thấy Việt Nam có nguồn nước ngọt khá phong phú, nhưng lại là quốc gia sử dụng nước kém hiệu quả. Đặc biệt, tại khu vực ĐBSCL, hiệu quả sử dụng nước hiện nay chưa cao. Sự tác động mạnh mẽ của biến đổi khí hậu ngày càng diễn ra khốc liệt, cùng với sự phát triển từ các đập thủy điện phía thượng nguồn đã làm thay đổi dòng chảy, gây tổn hại nghiêm trọng đến nông nghiệp và tác động xấu đến môi trường”.

Bên cạnh đó, ông Phước băn khoăn trước thực trạng các địa phương phải đối diện với tình trạng thiếu nước, hạn hán cục bộ vào mùa cạn. “Nhu cầu sử dụng nước khu vực ĐBSCL đang rất lớn với trên 40 triệu m3/năm. Trước những tác động từ biến đổi khí hậu và nước biển dâng, lượng nước ngày càng có nguy cơ bị suy giảm. Đồng thời, chất lượng nước ven biển không đảm bảo do bị ảnh hưởng nghiêm trọng từ xâm nhập mặn”.

Xuất phát nhu cầu cấp bách hiện nay, buổi hội thảo ”Nước ngọt cho ĐBSCL” tập trung trao đổi những vấn đề mang tính định hướng lâu dài, tìm kiếm những giải pháp khoa học công nghệ cũng như là chính sách để bảo vệ và quản lý hiệu quả nguồn nước ngọt cho ĐBSCL. Đề xuất ra những giải pháp cụ thể, khả thi để giải quyết vấn đề nước ngọt, đảm bảo an ninh lương thực cũng như phát triển kinh tế xã hội trong bối cảnh biến đổi khí hậu đang diễn ra mạnh mẽ cho vùng ĐBSC.

Để tìm hướng giải quyết bài toán nước ngọt tại vùng ĐBSCL, TS. Võ Văn Hải và một số nhà khoa học đã cùng nghiên cứu dự án “Nước ngọt cho ĐBSCL” với các phương án đề xuất để góp phần vào việc xây dựng phát triển ĐBSCL bền vững. Đó là phương án xây hồ chứa nước ngọt để chủ động điều tiết, kiểm soát lượng nước, giảm thiểu đến mức thấp nhất những tác động tiêu cực đến đời sống người dân khu vực.

Theo đó, có hai khu vực lựa chọn để xây hồ là “Vườn quốc gia Tràm Chim” - Tam Nông - Tháp Mười với 3 phương án có chi phí từ 30 nghìn đến 60 nghìn tỷ đồng có dung tích hữu ích 1,5 tỷ m³ /nước; còn tại khu bảo tồn “Lung Ngọc Hoàng” – Phụng Hiệp – Hậu Giang với 3 phương án có chi phí từ 18 nghìn tỷ đồng đến 68 nghìn tỷ đồng có dung tích hữu ích của hồ là 1 tỷ m³ /nước.

Theo TS. Võ Văn Hải – Chủ nhiệm dự án “Nước ngọt cho ĐBSCL”, cho biết: “ĐBSCL ở cuối nguồn dòng Mekong, nên cần phải xây dựng những hồ chứa nước ngọt đủ lớn, để điều tiết lưu lượng nước ngọt đáp ứng được nhu cầu cho toàn vùng, chứ không phải xây dựng những hồ chứa nước nhỏ tràn lan như hiện nay; đồng thời hy vọng “Dự án xây dựng hồ chứa nước ngọt cho ĐBSCL” sẽ được các nhà khoa học, quan tâm góp ý để dự án có thể trở thành một kênh tham khảo hữu ích của các cấp chính quyền.

Bên cạnh đó, liên quan đến việc bảo vệ nguồn nước ngọt và đảm bảo sự phát triển bền vững cho vùng ĐBSCL, Tiến sĩ Trần Quang Thắng, Viện trưởng Viện kinh tế và quản lý TP.HCM nhận định: “Cần phải tối ưu hóa sử dụng tài nguyên nước ở khu vực ĐBSCL. Đảm bảo không khai thác quá mức nguồn nước ngầm trong mùa khô để tránh thất thoát và bảo đảm chất lượng nước. Sử dụng phương pháp tưới tiết kiệm nước cho cây trồng, đặc biệt là trong lĩnh vực nông nghiệp. Cần kiểm soát chặt chẽ việc xả thải và bảo vệ các nguồn nước mặt khỏi ô nhiễm. Cùng với đó là tích hợp việc sử dụng năng lượng mặt trời và gió để giảm áp lực lên nguồn nước”.

Việc tối ưu hóa trong việc sử dụng tài nguyên nước ở ĐBSCL đòi hỏi sự hợp tác đến cộng đồng và các giải pháp mang tầm quốc gia, và địa phương, hướng đến bảo vệ nguồn nước ngọt và đảm bảo sự phát triển bền vững cho vùng này.

Trúc Nhã