Vị thuốc trong quả cà chua

Cà chua có tên khoa học là Solanum lycopersicum, được cho là có nguồn gốc từ Mexico, là loại thực phẩm vừa là rau, vừa là quả. Hiện nay cà chua là loại thực phẩm rất phổ biến trên toàn cầu.

Cà chua có rất nhiều loại, khác nhau về màu sắc như xanh, đỏ, tím, vàng; khác nhau về kiểu dáng như tròn, oval, có sọc, không sọc, kích thước lớn nhỏ.

Giá trị dinh dưỡng của cà chua

Cà chua giàu vitamin, khoáng chất và các loại dưỡng chất quan trọng bao gồm vitamin A, vitamin C, vitamin K, vitamin B6, folate và thiamin. Ngoài ra, chúng còn là nguồn thực phẩm giàu kali, mangan, magiê, can xi, phốt pho và đồng, chất xơ và protein.

Đặc biệt, cà chua còn có một số hợp chất hữu cơ như lycopene, quercetin, kaempferol, lutein, zeaxanthin, carotenoid và bioflavonoid, axit coumaric và axit chlorogenic, sắt… góp phần đặc biệt vào lợi ích sức khỏe tổng thể mà cà chua có thể mang lại cho sức khỏe - sắc đẹp con người.

Cà chua chứa tất cả 4 loại carotenoid chính: alpha- và beta-carotene, lutein và lycopene. Đặc biệt, cà chua chứa một lượng lớn lycopene, được cho là có hoạt tính chống oxy hóa cao nhất trong tất cả các carotenoid.

Cà chua chứa cả ba chất chống oxy hóa mạnh: beta carotene (có hoạt tính vitamin A trong cơ thể), vitamin E và vitamin C.

Cà chua rất giàu kali, một loại khoáng chất mà hầu hết chúng ta không có đủ. Một cốc nước ép cà chua chứa 534 mg kali và 1/2 cốc nước sốt cà chua có 454 mg kali.

Cà chua là một phần quan trọng trong chế độ ăn Địa Trung Hải nổi tiếng lành mạnh. Nhiều món ăn và công thức nấu ăn Địa Trung Hải yêu cầu cà chua, bột cà chua hoặc nước sốt. Một số nghiên cứu gần đây, trong đó có nghiên cứu của Trường Y Đại học Athens (Ai Cập), phát hiện những người tuân thủ chặt chẽ nhất chế độ ăn Địa Trung Hải có tỷ lệ tử vong do bệnh tim và ung thư thấp hơn.

Vỏ cà chua góp phần làm tăng nồng độ carotenoid có trong cà chua. Vỏ cà chua chứa hầu hết flavonol (một loại khác họ các chất phytochemical bao gồm quercetin và kaempferol).

Lợi ích của cà chua đối với sức khỏe con người

Giảm cholesterol

Cà chua không chứa cholesterol và là nguồn thực phẩm tốt cho chế độ ăn kiêng; nó sẽ không thêm cholesterol vào chế độ ăn. Một cốc cà chua cung cấp 9% chất xơ giúp giảm mức cholesterol cao. Cà chua cũng chứa niacin (vitamin B3), được sử dụng như một cách an toàn để giảm mức cholesterol.

Hạ huyết áp và phòng ngừa bệnh tim mạch

Cà chua là nguồn cung cấp kali tốt đã được chứng minh là làm giảm huyết áp và giảm nguy cơ mắc bệnh tim. Vitamin B6 và folate có trong cà chua cần thiết cho cơ thể để chuyển hóa homocysteine thành các phân tử lành tính khác. Mức homocysteine cao có thể trực tiếp làm tổn thương thành mạch máu và có liên quan đến việc tăng nguy cơ đau tim và đột quỵ.

Chống nhiễm toan

Nhiễm toan là nguyên nhân chính gây mất canxi, mệt mỏi, đau đầu, mất ngủ, đau cơ, mụn trứng cá, chàm, xơ cứng động mạch, rối loạn chức năng tình dục, mất cân bằng hormone, trầm cảm và thoái hóa. Cơ thể chúng ta được thiết kế để duy trì sự cân bằng kiềm ở độ pH 7,365.

Bằng cách bổ sung nhiều khoáng chất có tính kiềm vào chế độ ăn uống - canxi, magie, kali và natri - chúng ta giúp cơ thể duy trì cân bằng kiềm một cách tự nhiên. Cà chua là nguồn tuyệt vời của canxi, magie và kali và có thể hỗ trợ ngăn ngừa nhiễm toan.

Tăng cường miễn dịch

Do tiêu thụ cà chua giúp tránh cảm cúm và cảm lạnh, đặc biệt là đối với nam giới. Những căn bệnh phổ biến này được cho là bắt nguồn từ sự thiếu hụt carotenoid, bao gồm lượng lycopene và beta carotene thấp trong cơ thể chúng ta. Uống nước ép cà chua giúp xây dựng hệ thống phòng thủ chống lại cảm lạnh và cúm.

Chống nắng

Người ta đã chứng minh rằng lycopene trong cà chua có tác dụng như một loại kem chống nắng tự nhiên và bảo vệ chống lại tia UV.

Tăng cường xương

Một khẩu phần cà chua cung cấp 18% giá trị vitamin K hàng ngày, giúp tăng cường sức khỏe của xương. Vitamin K kích hoạt Osteocalcin, loại protein không phải collagen chính trong xương. Osteocalcin khoáng hóa các phân tử canxi bên trong xương.

Điều trị giãn mạch

Vitamin C có tác dụng làm giãn mạch máu một cách hiệu quả trong các trường hợp xơ vữa động mạch, suy tim sung huyết, cholesterol cao, đau thắt ngực và huyết áp cao. Người ta đã phát hiện ra rằng việc bổ sung vitamin C giúp cải thiện sự giãn nở mạch máu.

Cải thiện thị giác

Đục thủy tinh thể là nguyên nhân phổ biến nhất gây ra các vấn đề về thị giác. Giảm mức độ vitamin C trong thủy tinh thể của mắt người dẫn đến nguy cơ tăng số lượng bệnh đục thủy tinh thể. Việc tăng lượng vitamin C trong cà chua làm tăng lượng máu cung cấp đến vùng thị giác của cơ thể và giúp chữa chứng rối loạn mắt này.

Phòng ngừa ung thư

Người ta phát hiện ra rằng việc tiêu thụ nhiều rau và trái cây tươi có mối liên hệ với việc giảm thiểu nguy cơ mắc các loại ung thư khác nhau. Việc tiêu thụ vitamin C tăng lên có liên quan đến việc giảm khả năng mắc bệnh ung thư phổi, miệng, dây thanh âm, họng, đại tràng-trực tràng, dạ dày và thực quản. Các loại trái cây như cà chua, cam, lựu rất giàu vitamin C.

Cải thiện tâm trạng

Vitamin C có trong cà chua đóng vai trò quan trọng trong việc sản xuất chất dẫn truyền thần kinh norepinephrine. Nếu vitamin C ít hơn chúng có thể ảnh hưởng đến tâm trạng của một người và rất quan trọng đối với hoạt động bình thường của não.

Làm lành vết thương

Ăn đúng lượng cà chua mỗi ngày nên Vitamin C có trong nó sẽ giúp chữa lành vết thương trên cơ thể. Nó tạo điều kiện cho sự phát triển của các mô liên kết giúp trong quá trình chữa lành vết thương trên cơ thể chúng ta…

Chế biến các món ăn từ cà chua

Cà chua có thể dùng nguyên trái, cắt lát ăn sống trực tiếp, chế biến các món xà lách trộn, chiên, xào, nướng, hầm, nấu canh, nấu xúp, làm xốt, dùng với cơm, bánh mì, mì sợi hay nui đều thích hợp và thơm ngon.

Loại quả này giúp tăng khẩu vị và đặc biệt ngon miệng trong các món thịt bò và cá; khi dùng với các món thịt heo, thịt gà, nghêu, tôm, mực thì cũng không kém phần hấp dẫn.

Không chỉ kết hợp với thịt cá, cà chua cũng không kén chọn các loại rau củ quả để chế biến thành những món ăn thanh đạm, nhưng vẫn ngon tuyệt vời. Có rất nhiều cách chế biến khá tương đồng giữa ẩm thực Đông và Tây, trong đó phổ biến nhất phải kể đến món sốt cà chua. Ngoài ra, nước ép cà chua cũng được mọi người ưa chuộng.

Cà chua được chế biến bằng nhiệt hiệu quả hơn?

Quả cà chua to hay nhỏ không quan trọng lắm, quan trọng là màu sắc và mật độ. Quả cà chua căng bóng, chín mọng, có màu càng đỏ thì càng chứa nhiều dưỡng chất, đặc biệt là thành phần lycopene, betacarotene, thành phần chống oxy hóa khác và vitamin C.

Phần lớn hàm lượng Lycopene, quercetin, kaempferol và các thành phần chống oxy hóa khác được tìm thấy trong thành các tế bào quả cà chua.

Khi được nấu chín kỹ hay xay nhuyễn, các hoạt chất chống oxy hóa này được phóng thích nhiều nhất. Tất nhiên trong trường hợp nấu chín, thành phần các vitamin không bền với nhiệt sẽ mất đáng kể. Để bảo toàn hầu hết các dưỡng chất, nên dùng cà chua tươi, xay nhuyễn. Cà chua tươi cung cấp lượng lycopene sinh học ít hơn 4 lần trong khi nước ép hoặc nước sốt của cà chua là nguồn cung cấp lycopene dễ sử dụng hơn.

Ngoài cà chua, các loại trái cây và rau quả màu đỏ khác giàu lycopene, chẳng hạn như dưa hấu, nhưng hàm lượng thấp hơn. Hơn 80% lycopene trong chế độ ăn uống của chúng ta đến từ cà chua và các sản phẩm có nguồn gốc từ cà chua, và việc kết hợp với dầu ô liu sẽ làm tăng khả năng hấp thụ.

Khi các bà mẹ đang cho con bú ăn các sản phẩm từ cà chua, nó sẽ làm tăng nồng độ lycopene trong sữa mẹ. Trong trường hợp này, nấu chín là tốt nhất. Các nhà nghiên cứu cũng phát hiện ra rằng ăn các sản phẩm từ cà chua như nước sốt cà chua làm tăng nồng độ lycopene trong sữa mẹ nhiều hơn so với ăn cà chua tươi.

Cà chua là loại quả giàu chất dinh dưỡng, được sử dụng nhiều trong các bữa ăn, thức uống hằng ngày. Thực ra, ăn cà chua sống hay chín đều có lợi cho sức khỏe tùy theo mục đích và lợi ích dinh dưỡng hay sở thích cá nhân. Tuy nhiên, các nghiên cứu cho thấy việc ăn cà chua đã chế biến mang lại nhiều lợi ích hơn việc ăn cà chua tươi. Để có chế độ ăn uống phù hợp với sức khỏe mỗi người, tốt nhất nên tham khảo ý khiến chuyên gia hoặc bác sĩ dinh dưỡng.

Lưu ý khi dùng cà chua Nên nhớ hàm lượng vừa phải axit oxalic trong cà chua (5,3 mg/100 g), chất tạo thành muối canxi (canxi oxalate) không hòa tan, có thể kết tủa dưới dạng sỏi thận. Ngoài ra, do tính axit của nó nên chúng ta tiêu thụ vừa phải và trong trường hợp mắc các bệnh về dạ dày tá tràng, nên ngừng tiêu thụ. Khi mua cà chua, chọn những quả tươi nhất, vỏ mịn, mềm, độ sệt vừa phải (không quá cứng cũng không quá mềm) hoặc quá xanh, hay quá chín. Cà chua có thể được bảo quản trong thời gian dài hơn ở trạng thái tự nhiên bằng cách, đặt chúng ở phần đuôi hoặc vùng màu xanh lá cây tương ứng với phần đuôi và ngăn cách giữa chúng. Tủ lạnh có thể bảo quản chúng từ 6 đến 8 ngày nếu giữ nguyên quả và không quá 2 ngày nếu bảo quản ở dạng nước trái cây tươi.

BS.CKII. Huỳnh Tấn Vũ, Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM, Cơ sở 3