Nhiều thách thức đối với xuất khẩu nông sản, thực phẩm chế biến
Tại hội thảo “Đưa nông sản, thực phẩm chế biến Việt Nam vào hệ thống phân phối nước ngoài”, đại diện cơ quan chức năng và doanh nghiệp đã chia sẻ thách thức và tìm giải pháp đẩy mạnh xuất khẩu.
Trong khuôn khổ chuỗi sự kiện “Diễn đàn Xuất khẩu 2023”, hội thảo “Đưa nông sản, thực phẩm chế biến Việt Nam vào hệ thống phân phối nước ngoài” diễn ra vào ngày 14/9 tại TP.HCM.
Xu hướng chuyển đổi xanh hóa, áp dụng mô hình kinh tế tuần hoàn
Phát biểu tại hội thảo, bà Nguyễn Thảo Hiền, Phó Vụ trưởng Vụ Thị trường châu Âu – châu Mỹ (Bộ Công Thương), cho biết, xuất khẩu nông sản thực phẩm của Việt Nam trong những năm gần đây đã có sự phát triển bứt phá, bất chấp những khó khăn chung hay những biến động khó lường của thị trường thế giới và những xáo trộn trong chuỗi cung ứng. Đặc biệt là trong năm 2022, nhiều loại nông sản của nước ta như chuối tươi, khoai lang, tổ yến, bưởi, nhãn, chanh leo, sầu riêng… được cấp phép xuất khẩu sang các thị trường phát triển và có tiêu chuẩn cao trên thế giới như Mỹ, Nhật Bản, Trung Quốc, New Zealand. Điều này tạo ra cơ hội lớn cho xuất khẩu trái cây.
8 tháng đầu năm 2023, Trung Quốc, Hoa Kỳ và Nhật Bản tiếp tục duy trì là ba thị trường xuất khẩu lớn nhất. Giá trị xuất khẩu sang Trung Quốc chiếm tỷ trọng 21,9% (tăng 9,8%); Hoa Kỳ chiếm 20,6% (giảm 27,4%) và Nhật Bản chiếm 7,6% (giảm 10,6%).
“Trong số các sản phẩm nông sản, rau quả là một trong những điểm sáng trong các nhóm ngành hàng xuất khẩu của nước ta. Dự báo cả năm 2023, nhiều khả năng xuất khẩu rau quả sẽ cán đích ở cột mốc lịch sử 5 tỷ USD. Các chuyên gia cho rằng, trong bối cảnh lạm phát toàn cầu, năm 2023, Trung Quốc vẫn sẽ là thị trường hấp dẫn nông sản Việt Nam nhờ nhu cầu bùng nổ sau hậu Covid-19 cộng với lợi thế về vị trí địa lý gần khiến chi phí logistics và rủi ro về thời gian thấp hơn các thị trường khác”, bà Hiền cho biết.
Tuy nhiên, nông sản Việt Nam cũng phải đồng thời đối mặt với nhiều thách thức đến từ những quy định, luật lệ mới, được bổ sung thường xuyên tại các thị trường nhập khẩu trọng yếu nhằm bảo vệ môi trường, đề cao trách nhiệm xã hội…
"Các quy định về bảo vệ môi trường tại các thị trường xuất khẩu chủ lực của Việt Nam như EU, Bắc Mỹ và các thị trường Đông Bắc Á ngày càng chặt chẽ hơn. Chính phủ Hoa Kỳ và Canada cũng đang cân nhắc các cơ chế tương tự CBAM và EUDR của EU. EU cũng nêu rõ các nhóm mặt hàng nằm trong CBAM và EUDR sẽ được mở rộng trong tương lai", bà Hiền chia sẻ.
Theo bà Nguyễn Thảo Hiền, để có thể đáp ứng yêu cầu của thị trường để giữ vững và tiếp tục phát triển thị trường thì việc chuyển đổi xanh hóa, áp dụng mô hình kinh tế tuần hoàn là xu hướng phát triển tất yếu và xu hướng này đang dần hình thành luật chơi mới về thương mại và đầu tư trên toàn cầu. Vì ngoài chất lượng và giá cả, khách hàng sẽ lựa chọn những doanh nghiệp đáp ứng được cao nhất các yêu cầu đặt ra; trong đó có yêu cầu về giảm phát thải, sản xuất xanh, kinh tế tuần hoàn và phát triển bền vững. Chính vì vậy, Hội thảo được tổ chức là cơ hội để các doanh nghiệp Việt Nam nắm bắt xu hướng, nhu cầu thị trường, các thay đổi trong thị hiếu tiêu dùng.
Thế mạnh và thách thức, giải pháp
Ông Lê Thanh Hòa, Phó Cục trưởng Cục Chất lượng, chế biến và phát triển thị trường, kiêm Giám đốc Văn phòng SPS Việt Nam, cho biết, tính đến năm 2022, Việt Nam gia tăng nhanh chóng và có 2.510 chuỗi cung ứng nông lâm thủy sản an toàn và trên 21.500 cơ sở chế biến. Các ngành sản xuất và xuất khẩu có thế mạnh của Việt Nam gồm: gạo, cà phê, rau, quả, cao su, hạt điều, hạt tiêu, chè, thủy sản. Đến nay, nông lâm thủy sản Việt Nam đã có mặt trên 190 quốc gia và vùng lãnh thổ với kim ngạch xuất khẩu 2022 đạt trên 53 tỷ USD.
Theo ông Hòa, những tồn tại và thách thức của Việt Nam là hệ thống thể chế chính sách, qui định chưa phù hợp với xu thế hội nhập; tổn thất sau thu hoạch, thiếu ổn định an toàn thực phẩm, chất lượng chưa điều chỉnh kịp thời theo nhu cầu thị trường, thị hiếu người tiêu dùng. Tỷ trọng sản phẩm được chứng nhận theo các tiêu chuẩn quốc tế về chất lượng, an toàn, bền vững thấp còn thấp. Kết cấu hạ tầng, tổ chức sản xuất nông nghiệp, hệ thống logistics theo chuỗi giá trị cung ứng nông sản chưa đáp ứng yêu cầu và chuyển giao, ứng dụng công nghệ, chuyển đổi số còn chậm,...
Hiện nay, xu hướng gia tăng bảo hộ sản xuất tự đảm bảo nguồn cung của các quốc gia gia tăng sau dịch Covid-19 và yêu cầu kỹ thuật ngày càng cao, gắn với phát triển xanh, bền vững (bảo vệ môi trường, hệ sinh thái, phúc lợi xã hội…) cũng là thách thức lớn.
Vì vậy, cần thực hiện nhiều giải pháp như: hoàn thiện thể chế chính sách pháp luật; đầu tư nguồn lực hỗ trợ đảm bảo chất lượng, an toàn thực phẩm; cập nhật thị trường, thị hiếu tiêu dùng để phát triển sản xuất ra sản phẩm phù hợp; triển khai các đề án phát triển vùng nguyên liệu; hệ thống logistics theo chuỗi cung ứng nông sản, giảm tổn thất sau thu hoạch và nâng cao chất lượng; ứng dụng công nghệ, chuyển đổi số kết nối thị trường và người tiêu dùng; mở thêm thị trường, sản phẩm,...
Kinh nghiệm xuất khẩu sang Hoa Kỳ từ trái vải tươi
Tại sự kiện, các chuyên gia và diễn giả đã chia sẻ kinh nghiệm hữu ích liên quan đến quy trình của việc xuất khẩu nông sản, từ quản lý và bảo đảm nguyên liệu đầu vào; xu hướng sản xuất nông nghiệp xanh, tuần hoàn để đáp ứng nhu cầu tiêu dùng mới; cập nhật các quy định, tiêu chuẩn ký thuật của một số thị trường; tối ưu hóa hoạt động logistic; phát triển xuất khẩu qua các nền tảng thương mại điện tử; đến những giải pháp hạn chế rủi ro khi thanh toán,…
Ông Trần Minh Thắng, Trưởng Chi nhánh Thương vụ Việt Nam tại San Francisco, đã chia sẻ một số giải pháp thúc đẩy tiêu thụ trái vải tươi vào thị trường Hoa Kỳ.
Sau nhiều nỗ lực, được sự phối hợp chặt chẽ của các cơ quan, doanh nghiệp trong nước, đặc biệt nhờ sự kiên trì, quyết tâm và sự đầu tư một cách bài bản chuyên nghiệp của công ty Dragonberry Produce, là doanh nghiệp Hoa Kỳ có trụ sở tại thành phố Canby, Oregon, gần 20 tấn quả vải tươi được vận chuyển theo đường biển đã nhập khẩu thành công, chính thức được phân phối, bày bán tại hệ thống siêu thị Safeway và Albertsons tại các tiểu bang bờ Tây Hoa Kỳ trong đó có Washington, Oregon và California kể từ ngày 30/6/2023.
Ông Trần Minh Thắng cho biết, quả vải của Việt Nam do Dragonberry Produce nhập khẩu và phân phối được người tiêu dùng Hoa Kỳ lựa chọn bởi được marketing bằng thương hiệu Golden Lychee với bao bì đẹp mắt, hấp dẫn, chuyên nghiệp, phù hợp với tâm lý và thị hiếu tiêu dùng của khánh hàng Hoa Kỳ, cùng với mức giá cạnh tranh.
Để góp phần đưa quả vải Việt Nam tiếp cận mạnh mẽ hơn nữa người tiêu dùng Hoa Kỳ, Chi nhánh Thương vụ tại San Francisco phối hợp với Hội Doanh nhân người Việt tại Hoa Kỳ (VENUSA), các tổ chức, doanh nghiệp triển khai các hoạt động quảng bá, truyền thông trên các kênh thông tin đặc biệt là trên các mạng xã hội; tổ chức gian hàng trưng bày và bán quả vải tại một số khu vực chợ của người Việt, người Châu Á; tổ chức hoạt động nếm thử giúp người dân làm quen và yêu thích quả vải, từ đó thúc đẩy việc tiêu thụ loại trái cây này.