Xét nghiệm đánh giá chức năng thận
Y học - Ngày đăng : 09:18, 09/04/2015
Tầm soát
Xét nghiệm nước tiểu: đánh giá tổn thương thận
- Que nhúng dipstick: cho 10 thông số. Thông dụng nhất, nhanh, rẻ, đơn giản. Khi que nhúng vào nước tiểu sẽ có phản ứng sinh học tạo màu sắc. Lấy nước tiểu sáng sớm, đựng trong lọ sạch, không cần vô trùng. Thử nước tiểu ngay trong vòng 15 phút hoặc cất tủ lạnh 4 độ C.
- Các xét nghiệm khác để đánh giá mức độ tiểu đạm: microalbumin niệu/24 giờ. Bệnh nhân phải giữ nước tiểu trong 24 giờ, có chất bảo quản nước tiểu (bệnh viện phát). Việc giữ nước tiểu trong 24 giờ đôi khi gây phiền phức cho bệnh nhân. Hiện nay, bệnh nhân có thể lấy nước tiểu bất kỳ, làm xét nghiệm tỷ lệ albumin/creatinin niệu - có giá trị tương đương như microalbumin niệu/24 giờ, nhưng giá tiền đắt hơn (gấp đôi). Đạm niệu/24 giờ: bình thường < 0,15 g/24 giờ. Khi kết quả đạm niệu/24 giờ > 3 g: hội chứng thận hư.
- Các xét nghiệm cặn lắng nước tiểu, cặn Addis để khảo sát trực tiếp hồng cầu, bạch cầu, các trụ trong nước tiểu. Thường không làm thường quy, chỉ thực hiện khi cần khảo sát kỹ hơn các bệnh lý thận.
Xét nghiệm máu: đánh giá chức năng thận
- BUN, urê máu: tăng trong suy thận, nhưng không phản ánh chính xác chức năng thận so với xét nghiệm creatinin máu. Tăng urê máu, BUN có thể tạm thời (bệnh nhân bị suy thận) do các nguyên nhân sau: suy tim, mất nước, ăn nhiều chất đạm, dị hóa chất đạm: nhiễm trùng, dùng corticoid, xuất huyết tiêu hóa... BUN, urê máu có thể thấp hơn bình thường gặp trong: suy gan, suy dinh dưỡng... vì thế bác sĩ ít khi dựa vào xét nghiệm này để đánh giá suy thận.
- Creatinin máu và độ thanh lọc creatinin: creatinin phản ánh chính xác chức năng thận hơn so với BUN, urê máu. Bởi vì creatinin xuất phát từ creatin ở cơ. Nồng độ creatinin máu thấp ở bệnh nhân nhỏ con, suy dinh dưỡng. Nồng độ creatinin máu cao ở bệnh nhân to con, nhiều cơ bắp. Vì thế để chẩn đoán chính xác suy thận và mức độ suy thận, cần tính độ lọc cầu thận.
- Cystatin C: xét nghiệm mới, đắt tiền. Xét nghiệm đánh giá chức năng thận chính xác hơn creatinin máu, phát hiện sớm suy thận vì nó không phụ thuộc tuổi, giới tính, cân nặng, dự báo các biến chứng tim mạch.
Khảo sát hình ảnh học thận - hệ tiết niệu
Gồm siêu âm, chụp X quang (KUB), chụp CT cản quang, chụp cộng hưởng từ (MRI). Siêu âm bụng là xét nghiệm chọn lựa đầu tiền bởi vì: cung cấp nhiều thông tin hệ niệu, không đau, không hại, rẻ tiền, nhanh chóng, phát hiện sỏi, u bướu, nang thận, kích thước thận vỏ tủy thận, gợi ý thực hiện các xét nghiệm hình ảnh học tiếp theo (CT, MRI), nhưng có khuyết điểm là phụ thuộc trình độ và kỹ năng bác sĩ siêu âm.
Sinh thiết thận
Bác sĩ dùng kim lấy một mẫu mô thận đem khảo sát dưới kính hiển vi để xem tổn thương giải phẫu bệnh của thận. Được thực hiện bởi chuyên gia thận dưới hướng dẫn siêu âm. Bệnh nhân phải nhập viện thực hiện, chi phí khoảng 3 - 4 triệu đồng. Thủ thuật này có thể gây biến chứng: nhiễm trùng, máu tụ quanh thận, thậm chí phải cắt bỏ thận nếu bệnh nhân bị biến chứng nặng (hiếm gặp).
Tại sao có bệnh nhân suy thận rất nhanh, có bệnh nhân suy thận diễn tiến chậm?
Diễn tiến suy thận tùy thuộc nguyên nhân gây suy thận mạn, việc điều trị, các yếu tố thúc đẩy suy thận tiến triển: suy thận mạn do bệnh cầu thận tiến triển tương đối nhanh (hội chứng thận hư, lupus...). Các bệnh ống thận mô kẽ tiến triển chậm hơn: sỏi niệu, viêm đài bể thận, lạm dụng thuốc giảm đau... Các bệnh lý mạch máu thận có thể gây suy thận rất nhanh, đặc biệt tăng huyết áp ác tính.