Nghệ nhân chế tranh từ lá thốt nốt, vỏ trấu

Nghệ nhân Tạng say sưa kể, ông đã tốn tâm huyết hơn 4 năm trời mới tìm ra bí quyết pha màu trên lá. Ông phân tích, lá thốt nốt có độ nhám cao nên màu tô lên là vào lá không trơn tuột nên giá trị của tấm tranh lâu dài, không bị xuống màu theo thời gian. Tùy theo từng nội dung tranh mà ông pha màu cho bức tranh hiện lên sắc nét, làm nổi bật nội dung của tranh. Do đó, dòng tranh thốt nốt pha màu tung ra thị trường vừa qua đã được nhiều người đánh giá cao về mặt nghệ thuật cũng như tiêu thụ. Ông Tạng cho biết, làm tranh màu công phu hơn tranh thường nhưng giá một bức tranh chỉ cao hơn tranh thường từ vài chục đến vài trăm ngàn đồng/tấm tùy theo tranh lớn hay nhỏ.

Sau khi gây tiếng vang lớn với tranh thốt nốt màu, cuối năm 2015, ông Tạng lại nghiên cứu dùng vỏ trấu làm tranh vì lo nguồn nguyên liệu lá thốt nốt sau này ít đi khó tìm vật liệu thay thế. Trong khi đó, nguồn vỏ trấu (hay vỏ lúa) là phế phẩm từ hạt lúa, lại dồi dào, có năm mấy nhà máy xay lúa trữ trấu nhiều quá bán không hết họ phải lén đem đổ dưới sông gây ô nhiễm môi trường, tắc nghẽn dòng cháy.

Theo ông, vỏ trấu nhìn yếu ớt, mỏng tanh mềm mại nhưng có những đặc điểm rất kỳ lạ như tự thân chúng rất “cứng” nên dùng búa đập vỏ trấu vẫn không bị nát vụn. Thậm chí, nhiều nước tiên tiến còn dùng nguyên liệu trấu làm áo chống đạn! Vỏ trấu ngâm trong nước nóng hay lạnh cũng không tan, trấu dễ bắt lửa nhưng khi cháy vẫn còn sót lại nhiều vỏ trấu nguyên vẹn. Trấu chịu nhiệt giỏi, giữ lạnh hay nên ngày xưa khi tủ lạnh chưa phổ biến như bây giờ, những điểm bán đá cục lẻ vẫn vùi mấy cục nước đá trong trấu cho đá lâu chảy. Ông Tạng kể: “Hạt trấu dai bền như vậy tôi thích lắm, nên để tâm nghiên cứu. Tôi ngâm hạt trấu cho thấm nước mềm ra, rồi dùng đồ cứng cà thật lâu cho vỏ trấu bể tan thành những hạt li ti như hạt cám rồi dùng tay nghề xử lý lắp ráp các hạt nhỏ đó thành bức tranh. Có thể nói chuyện làm này ai cũng ngỡ ngàng vì ai cũng nghĩ mấy thứ bỏ đi như trấu làm tranh sao mà đẹp được”. Nói xong, ông đưa chúng tôi hai bức tranh và đố đâu là tranh trấu, đâu là tranh thốt nốt. Ông Tạng giải thích, về cơ bản 2 tấm giống nhau nhưng tranh vỏ trấu nhìn tự nhiên hơn và cảnh vật nhìn cũng “sáng” hơn.

Nhưng cái khó là làm sao cà cho vỏ trấu bể ra thành các hạt nhỏ, dùng sức người thì không được vì rất tốn thời gian. Ông Tạng nghiên cứu, tự lắp ráp chế tạo được máy cà vỏ trấu biến hạt trấu thành các hạt mịn đều nhau. Xong công đoạn này mới tới bước pha màu dùng bút lửa vẽ lên vỏ lúa biến chúng thành những bức tranh có hồn. Ông nói, nghe đơn giản nhưng nghiên cứu làm tranh lúa cực hơn tranh lá thốt lốt, nếu không tâm huyết trì chí với nghề, bước thành công là mỏng manh.

Theo ông Tạng, giá một bức tranh vỏ trấu tùy theo khổ mà bán từ vài trăm ngàn đến 1 triệu đồng/tấm. Tranh vỏ trấu của ông Tạng không những được những người chơi tranh thích thú mà giới ngoài nghề cũng đánh giá cao. Tranh vỏ trấu đã được ban tổ chức Hội thi sáng tạo kỹ thuật tỉnh An Giang lần 9 (2014 - 2015) trao giải nhì.

NAM PHƯƠNG