Loại trừ sốt rét: Mong ước trở thành hiện thực

Hội nghị do Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Quy Nhơn, Sở Y tế và Trung tâm Kiểm soát Bệnh tật tỉnh Thừa Thiên - Huế tổ chức. Lễ Công bố quyết định công nhận tỉnh Thừa Thiên - Huế đạt tiêu chí loại trừ bệnh sốt rét có sự hiện diện của đại diện Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) tại Việt Nam; đại diện lãnh đạo Bộ Y tế; Viện trưởng ba Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Trung ương, Quy Nhơn và TP.HCM; đại diện các tổ chức, dự án quốc tế hỗ trợ, giúp đỡ công tác loại trừ sốt rét; lãnh đạo Sở Y tế và Trung tâm Kiểm soát Bệnh tật của 15 tỉnh khu vực miền Trung - Tây Nguyên.

Sau khi đất nước được hoàn toàn giải phóng, quá trình thực hiện chiến lược diệt trừ sốt rét khi phát triển các vùng kinh tế mới gặp phải những vấn đề khá phức tạp. Bao gồm sự di biến động dân, xây dựng các vùng kinh tế mới trong vùng sốt rét lưu hành nặng, ký sinh trùng sốt rét kháng thuốc điều trị, muỗi truyền bệnh sốt rét kháng hóa chất diệt; người dân đi rừng, ngủ rẫy, đào đãi vàng, tìm trầm, rà kiếm phế liệu chiến tranh, khai thác lâm thổ sản ở rừng núi… bị nhiễm bệnh sốt rét nhiều.

Tác giả bài viết trong những chuyến công tác phòng chống sốt rét trên địa bàn tỉnh.

Nhìn lại năm 1991, bệnh sốt rét bùng phát mạnh khắp cả nước với 144 vụ dịch làm cho 1.091.201 người mắc bệnh, trong đó có 31.741 trường hợp sốt rét ác tính, gây tử vong 4.646 bệnh nhân. Đặc biệt, tỉnh Nghệ An là trọng điểm bệnh sốt rét nổi trội trong thời gian này với 68 vụ dịch sốt rét tập trung ở ba huyện Quế Phong, Quỳ Châu và Quỳ Hợp làm cho hơn 108.000 người bị mắc bệnh, trong đó có 824 trường hợp bệnh nhân tử vong.

Cũng trong thời điểm năm 1991, tỉnh Thừa Thiên - Huế sau khi tách ra từ tỉnh Bình Trị Thiên vào giữa năm 1989, mặc dù không có dịch xảy ra nhưng ghi nhận có 14.245 người mắc bệnh sốt rét, trong đó 275 bệnh nhân sốt rét ác tính gây 66 trường hợp bị tử vong.

Từ ngày tốt nghiệp ra trường ở Trường Đại học Y khoa Huế, tôi được vinh dự phục vụ chuyên ngành phòng chống bệnh sốt rét, các bệnh ký sinh trùng và côn trùng truyền bệnh của khu vực miền Trung - Tây Nguyên tại Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Quy Nhơn; sau đó chuyển về công tác tại Trạm Sốt rét tỉnh Bình Trị Thiên, rồi Trung tâm Phòng chống Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng tỉnh Thừa Thiên - Huế cho đến khi nghỉ hưu.

Sau nhiều thập kỷ tiến hành các biện pháp phòng chống bệnh sốt rét, nước ta đã có những chuyển biến tích cực theo lộ trình kế hoạch loại trừ sốt rét được xây dựng.

Sau 34 năm thực hiện nhiệm vụ, trước khi nghỉ công tác, tôi đã tâm sự với các đồng nghiệp và đồng đội thời gian tiếp theo không biết tôi có còn đủ sức khỏe, có còn hiện diện trên cõi đời này để thấy quê hương mình được công nhận loại trừ bệnh sốt rét.

Đến năm 2018, Thừa Thiên - Huế có 15 bệnh nhân sốt rét chủ yếu là sốt rét ngoại lai, năm 2019 chỉ còn 4 bệnh nhân sốt rét ngoại lai và trong 3 năm liền từ năm 2020 - 2022 không có trường hợp nào bị mắc bệnh sốt rét.

Thực tế với sự nỗ lực cố gắng phấn đấu thực hiện nhiệm vụ theo chiến lược phòng chống và loại trừ bệnh sốt rét của nhiều địa phương; đến năm 2021 đã có 36 tỉnh, thành phố đạt các tiêu chí loại trừ bệnh sốt rét theo quy định; qua năm 2022 có thêm 6 địa phương nữa được công nhận.

Như vậy, sau nhiều thập kỷ tiến hành các biện pháp phòng chống bệnh sốt rét, nước ta đã có những chuyển biến tích cực theo lộ trình kế hoạch loại trừ sốt rét được xây dựng. Hiện nay trong 63 tỉnh, thành trên cả nước có 42 tỉnh, thành được kiểm tra đánh giá công nhận địa phương đạt tiêu chí loại trừ bệnh sốt rét theo quy định của WHO.

Riêng khu vực miền Trung - Tây Nguyên là trọng điểm sốt rét của cả nước có 2/15 tỉnh, thành đạt tiêu chí loại trừ bệnh sốt rét được công bố, là TP Đà Nẵng và tỉnh Thừa Thiên - Huế.

Mong ước “loại trừ sốt rét” đã trở thành hiện thực, tuy vậy ngành y tế tiếp tục thực hiện các biện pháp loại trừ bền vững, chủ động ngăn chặn nguy cơ sốt rét quay trở lại từ mầm bệnh ngoại lai và ngoại nhập xâm nhập vào nội địa.

Theo quy định của WHO và Bộ Y tế, để được công nhận địa phương đạt tiêu chuẩn loại trừ bệnh sốt rét, địa phương đó phải thực hiện được 8 tiêu chí và điều kiện cần thiết, trong đó có tiêu chí bắt buộc là ít nhất 3 năm liên tục không có trường hợp mắc bệnh sốt rét nội địa trên địa bàn và bảo đảm các điều kiện loại trừ để duy trì thường xuyên 3 năm liên tục không có bệnh nhân sốt rét nội địa.

Mong ước “loại trừ sốt rét” đã trở thành hiện thực, tuy vậy tỉnh vẫn tiếp tục nỗ lực cố gắng để duy trì thành quả lâu dài, thực hiện các biện pháp loại trừ bền vững, chủ động ngăn chặn khả năng nguy cơ sốt rét quay trở lại từ mầm bệnh ngoại lai và ngoại nhập xâm nhập vào nội địa.