Bệnh lý tim mạch, đái tháo đường... - Biến chứng của béo phì

Hà Nội và TP.HCM: Chiếm 18% tỷ lệ béo phì cả nước

Theo BSCKII Võ Đức Chiến, Giám đốc Bệnh viện Nguyễn Tri Phương, trong những năm gần đây, lối sống của người Việt Nam thay đổi rất nhiều, như ít vận động hơn, trong chế độ ăn có nhiều muối, ăn nhiều tinh bột, dầu mỡ, uống nhiều nước ngọt, ăn ít rau.

“Béo phì là tình trạng tích tụ mỡ thừa hoặc bất thường, có thể ảnh hưởng xấu đến sức khỏe. Ở nhiều nước trên thế giới, tình trạng béo phì ngày càng gia tăng, đặc biệt trong 10 năm trở lại đây. Tại Việt Nam, tỷ lệ béo phì ghi nhận khoảng 2,6% năm 2010, lên đến 3,6% năm 2014 tương đương với tốc độ tăng trưởng 38%. Ngoài ra, một thống kê năm 2021 cho thấy, tỷ lệ thừa cân, béo phì ở Hà Nội và TP.HCM chiếm 18% tổng số lượng người thừa cân, béo phì trên toàn quốc (2/63 tỉnh thành),” BSCKII Võ Đức Chiến cho biết.

Đáng lưu ý, tỷ lệ thừa cân, béo phì ở trẻ em trong độ tuổi học đường 5 - 19 tăng từ 8,5% năm 2010 lên 19,0% năm 2020, trong đó tỷ lệ thừa cân, béo phì khu vực thành thị là 26,8%, nông thôn là 18,3% và miền núi là 6,9%.

BSCKII Thái Văn Hùng - Phòng khám Tư vấn và Điều trị Giảm cân Bệnh viện Nguyễn Tri Phương cho biết:  thừa cân, béo phì và ĐTĐ có liên quan với nhau như “hình với bóng”. Những người thừa cân, béo phì có tình trạng tăng đề kháng insulin, làm giảm tiêu thụ đường ở mô ngoại biên, từ đó làm tăng lượng đường trong máu - cơ chế chính dẫn đến ĐTĐ týp 2. Một số nghiên cứu ghi nhận, người béo phì và thừa cân có nguy cơ ĐTĐ cao gấp 2 lần so với người cân nặng bình thường.

Hiện nay, ĐTĐ đã trở thành đại dịch trên toàn thế giới với tỷ lệ mắc mới và tần suất lưu hành ngày càng gia tăng. Theo Liên đoàn Đái Tháo Đường Thế giới (IDF), dân số ĐTĐ sẽ tăng từ 463 triệu người vào năm 2019 lên khoảng 700 triệu người vào năm 2045, trong đó gần 80% những người ĐTĐ sống ở các nước thu nhập trung bình - thấp.

Béo phì gây ra 200 bệnh lý khác nhau

BSCKII Võ Đức Chiến nhấn mạnh, béo phì có tác động bất lợi lên tất cả các vấn đề sức khỏe, làm giảm thời gian sống còn, gây ra 200 bệnh khác nhau như: ĐTĐ, bệnh lý tim mạch, đột quỵ, tăng lipid máu, hội chứng ngưng thở lúc ngủ, thoái hóa khớp, gan nhiễm mỡ và nhiều bệnh lý khác…

Béo phì là một căn bệnh làm tăng gánh nặng về kinh tế xã hội do tăng nguy cơ mắc các bệnh đi kèm ĐTĐ. Trong khi đó, tình trạng tự điều trị béo phì không có hiệu quả cũng sẽ dẫn đến nhiều biến cố nặng và tốn kém.

Béo phì có tác động bất lợi lên tất cả các vấn đề sức khỏe, làm giảm thời gian sống còn, gây ra 200 bệnh khác nhau như: đái tháo đường, bệnh lý tim mạch, đột quỵ, tăng lipid máu, hội chứng ngưng thở lúc ngủ, thoái hóa khớp, gan nhiễm mỡ và nhiều bệnh lý khác…

“Nhiều bệnh nhân Việt Nam hiện nay đang tìm kiếm và sử dụng các phương pháp giảm cân chưa chính thống, nhiều loại thực phẩm chức năng, thuốc không rõ nguồn gốc, ảnh hưởng kéo dài đến sức khỏe và đời sống người dân. Không ít bệnh nhân nhập cấp cứu tại các cơ sở y tế trong đó có Bệnh viện Nguyễn Tri Phương với tình trạng chân, tay sưng phù, xuất huyết tiêu hóa, tràn dịch màng phổi, suy gan cấp, suy chức năng thận kèm theo tình trạng rối loạn điện giải, đe dọa tính mạng hoặc có trường hợp bị mệt mỏi, da mẩn đỏ, người lả đi, được chẩn đoán suy nhược cơ thể do lạm dụng các sản phẩm hay viên uống giảm cân không rõ nguồn gốc, mua được trên các trang mạng xã hội,” BSCKII Thái Văn Hùng cảnh báo.

Nguyên tắc của chế độ ăn quản lý cân nặng

Những người có chỉ số cơ thể BMI từ 23 trở lên cần gặp chuyên gia tư vấn sớm để có chiến lược can thiệp thích hợp. Việc quản lý thừa cân béo phì cần kết hợp đa yếu tố, các phương pháp điều trị béo phì gồm các can thiệp toàn diện về lối sống như hoạt động thể chất, liệu pháp tâm lý và sử dụng thuốc, đặc biệt là liệu pháp dinh dưỡng.

Dù người béo phì cần giảm lượng thức ăn, nhưng cần đảm bảo nguyên tắc đủ lượng protein cần thiết cho cơ thể. Do đó, BSCKII Thái Văn Hùng hướng dẫn một chế độ ăn phù hợp, trong đó cần lựa chọn các thực phẩm giàu protein và ít lipid như: thịt ít mỡ, tôm, cua, cá, giò nạc, sữa đậu nành, pho mai gầy, trứng, đậu đỗ; nên ăn cá nhiều hơn thịt; ưu tiên ăn các món luộc, hấp, nướng ít dầu mỡ. Nếu muốn uống sữa, nên uống sữa dành cho người thừa cân, béo phì hoặc sữa tách béo không đường, sữa giàu canxi, sữa chua ít hoặc không đường...

Sử dụng những thực phẩm nhóm tinh bột còn nhiều chất xơ như: bánh mì đen, ngũ cốc nguyên hạt, khoai củ. Ăn chậm, nhai kỹ, không ăn quá no, không bỏ bữa, cũng không để quá đói (vì sẽ ăn nhiều vào các bữa sau). Buổi tối không ăn sau 20 giờ.

Ăn rau xanh và quả chín khoảng 500g/ngày, nên chế biến ở dạng luộc, nấu canh, làm nộm, rau trộn salad. Tăng cường ăn rau, củ, trái cây ít ngọt như táo, dưa hấu, mận, ổi, thanh long... Nên ăn ít tinh bột, nếu cảm thấy đói, có thể ăn tăng nhóm rau củ quả, hoặc các loại thực phẩm ít năng lượng nhưng giúp bạn no như cuốn bánh tráng với cá hấp nhiều rau, gỏi cuốn...

Cần cung cấp đủ vitamin và muối khoáng, do những khẩu phần ăn dưới 1.200Kcal thường thiếu hụt vitamin và khoáng chất cần thiết như canxi, sắt, vitamin E...

Uống đủ từ 2-2,5 lít nước mỗi ngày.

Hạn chế ăn muối, chỉ dưới 6g/ngày, nếu có tăng huyết áp thì chỉ 2-4g/ngày.

Những thực phẩm không nên dùng: Thực phẩm nhiều chất béo (thịt mỡ, nước dùng thịt, bơ, thịt chân giò...; thực phẩm nhiều cholesterol (não, tim, gan, thận, lòng lợn...); những món ăn chứa nhiều chất béo (bánh mì bơ, bơ trộn rau, các món xào, rán...); thức ăn giàu năng lượng như (đường mật, mứt, kẹo, bánh ngọt, socôla, nước ngọt...); những đồ uống có chất kích thích (rượu, bia, cà phê...).

Ngoài việc áp dụng một chế độ ăn phù hợp, chúng ta nên duy trì việc luyện tập thể thao ít nhất 30phút/ngày với các loại hình như đi bộ, bơi, thể dục nhịp điệu, đạp xe đạp...

Cần đảm bảo ngủ đủ từ 7-8 giờ mỗi ngày. Nên ngủ sớm, hạn chế thức khuya. Ngoài ra, cần theo dõi cân nặng hàng tuần và khám sức khỏe định kỳ mỗi 3-6 tháng/lần.

An Quý