Biểu hiện xung đột tâm lý giữa cha mẹ với con tuổi thiếu niên

Các biểu hiện xung đột tâm lý: nghiên cứu này tập trung vào 3 biểu hiện đặc trưng: xung đột về nhận thức, thái độ và hành động, xảy ra trong các hoạt động học tập, quan hệ với bạn, định hướng giá trị sống, giao tiếp và ứng xử hàng ngày của con.

Nhìn chung, trong lĩnh vực nhận thức, xung đột ở mức tương đối thấp. Nói cách khác, trong nhận thức giữa cha mẹ với con không có sự khác biệt một cách rõ ràng, mang tính đối lập. Một khía cạnh đáng quan tâm, các kết quả khảo sát cho thấy, các bậc cha mẹ đánh giá mức độ xung đột nhận thức cao hơn so với đánh giá của con. Điều này có thể do đặc điểm tâm lý chung của các bậc cha mẹ dễ bị ấn tượng bởi "sự mặc định", "cường điệu hóa" các phản ứng tâm lý của con đối với mình: con tuổi thiếu niên thường "khó bảo", không nghe lời, có suy nghĩ khác với cha mẹ, nên dễ quy kết, dẫn đến giữa cha mẹ với con có sự xung đột. Dưới góc độ tỷ lệ % các cha mẹ cũng như con ở các mức độ xung đột, kết quả khảo sát cho thấy hầu hết ở mức 2, 3, 4 (từ mức khác nhau đến đối lập), trong đó, mức 2 và 3 chiếm đa số (khác nhau và khác nhau rõ ràng). Số cha mẹ và con đồng nhất nhau (khác nhau rất ít) hoặc xung khắc nhau về nhận thức chiếm tỷ lệ rất nhỏ.

Thái độ của cha mẹ đối với con và thái độ của con đối với cha mẹ là chất keo kết dính các thành viên trong gia đình. Về cơ bản, giữa cha mẹ với con tuổi thiếu niên được khảo sát có xung đột không cao về thái độ đối với các hoạt động của con, xét cả trên phương diện điểm trung bình và tỷ lệ %. Điều này chứng tỏ hầu hết số cha mẹ và con được khảo sát tuy có sự khác nhau về thái độ đối với việc học tập, quan hệ với bạn, định hướng giá trị sống và giao tiếp, ứng xử của con, nhưng sự khác nhau chưa tới mức đối lập, xung khắc. Mặt khác, giống xung đột về nhận thức, giữa cha mẹ với con có sự khác nhau khi đánh giá mức xung đột về thái độ. So với nhận thức và thái độ, xung đột hành động giữa cha mẹ với con tuổi thiếu niên thấp hơn đáng kể, thể hiện ở cả điểm trung bình đánh giá của cha mẹ và của con cũng như tỷ lệ % các mức độ, đều thấp hơn điểm trung bình và tỷ lệ % mức độ xung đột nhận thức và thái độ. 

Đánh giá chung cho thấy, hầu hết cha mẹ và con tuổi thiếu niên được khảo sát đều có xung đột về nhận thức, thái độ và hành động trong các hoạt động học tập, quan hệ với bạn, định hướng giá trị sống và giao tiếp, ứng xử hàng ngày của con ở các mức độ khác nhau. Trong đó, phổ biến là khác nhau, cao hơn một chút là mâu thuẫn nhau. Số cha mẹ và con có sự đồng nhất (rất ít xung đột) hoặc xung khắc nhau chiếm tỷ lệ không nhiều. Trong số các biểu hiện đặc trưng, xung đột về nhận thức giữa cha mẹ với con cao hơn, tiếp đến là xung đột về thái độ. Hai loại xung đột này ở mức tương đương nhau, còn xung đột về hành động trong học tập, quan hệ với bạn, định hướng giá trị sống và giao tiếp, ứng xử của con thấp hơn so với xung đột nhận thức và thái độ. Điều này phù hợp với đặc trưng của xung đột tâm lý và phù hợp với quan hệ giữa cha mẹ với con tuổi thiếu niên. Trong tất cả các biểu hiện xung đột tâm lý, luôn có hiện tượng đánh giá của con về xung đột với cha mẹ thấp hơn so với đánh giá của cha mẹ. Nói cách khác, về phía con, xung đột thấp hơn cha mẹ với con. Điều này liên quan nhiều tới nhận thức, thái độ, sự kỳ vọng của cha mẹ đối với con; phản ánh yêu cầu cao của cha mẹ đối với các hoạt động của con trong cuộc sống.

Ảnh hưởng của xung đột tâm lý đến cha mẹ và con trong cuộc sống: cả cha mẹ và con đều thống nhất khẳng định xung đột tâm lý có ảnh hưởng tiêu cực rất lớn đến cuộc sống của gia đình, cha mẹ và con. Tác động tiêu cực lớn nhất là làm phương hại đến quan hệ giữa cha mẹ với con. Tiếp đến là tác động đến hoạt động và sự phát triển của con; đến sức khỏe thể chất, tâm lý của cả hai; ảnh hưởng đến hoạt động và phát triển của gia đình, nhà trường, cộng đồng. Có thể nhận thấy đây là những tác động tiêu cực rất hiển nhiên của xung đột tâm lý. Bên cạnh đó, xung đột tâm lý giữa cha mẹ với con còn tác động tiêu cực đến bầu không khí tâm lý gia đình, đến trạng thái tâm lý của cha mẹ và của con.

NHƯ QUỲNH