Công bố kết quả nghiên cứu “Thiết lập quy trình sàng lọc trước sinh không xâm lấn cho các bệnh đơn gen trội phổ biến”

Đây là kết quả nghiên cứu khoa học về việc xây dựng và đánh giá độ chính xác của quy trình xét nghiệm trước sinh không xâm lấn NIPT bằng phương pháp giải trình tự có độ sâu lớn để sàng lọc 25 bệnh đơn gen trội phổ biến và nghiêm trọng cho thai phụ.

Theo kết quả, đơn vị nghiên cứu đã thiết lập thành công quy trình sàng lọc trước sinh không xâm lấn bằng kỹ thuật giải trình tự gen thế hệ mới cho nhiều bệnh đơn gen trội với độ chính xác cao. Trong đó, độ nhạy là 96,7% và độ đặc hiệu trên 99%. Đây là tiền đề quan trọng để mở rộng phạm vi sàng lọc của xét nghiệm trước sinh không xâm lấn NIPT, nhằm phát hiện sớm các bệnh đơn gen trội phổ biến và nghiêm trọng ở thai, như hội chứng Noonan, loạn sản xương sụn, động kinh...

Hiện nay xét nghiệm sàng lọc trước sinh không xâm lấn NIPT chủ yếu phát hiện các bất thường số lượng và cấu trúc nhiễm sắc thể như Down, Edwards, Patau, hội chứng Klinefelter... Còn các bệnh di truyền lặn như Thalassemia, Galactosemia, Phenylketon niệu… cũng được phát hiện hiệu quả thông qua tầm soát người lành mang gen bệnh thể ẩn. Dù vậy, có đến 60% các bệnh đơn gen nặng sau sinh là do bệnh di truyền trội, với phần lớn nguyên nhân là do các đột biến gen mới xuất hiện trong quá trình hình thành bào thai, không phải di truyền từ cha mẹ sang con hay tiền căn gia đình nên dễ bị bỏ sót.

Trên thực tế lâm sàng, việc sàng lọc trước sinh nhóm bệnh đơn gen trội này vẫn chưa được thực hiện, mặc dù tỷ lệ lưu hành khá cao. Đáng lưu ý, theo các nghiên cứu trước đây, tác động của độ tuổi của cha (trên 40 tuổi) từ lâu đã được công nhận là một yếu tố nguy cơ đối với nhóm các dị tật bẩm sinh do đột biến gen mới xuất hiện trên nhiễm sắc thể thường. Cụ thể, các dị tật bẩm sinh liên quan đến cha cao tuổi là do đột biến ở các gen FGFR2, FGFR3 và RET, chủ yếu gây ra các bệnh đơn gen trội như hội chứng Noonan, rối loạn xương sụn, xương thủy tinh...

Tại Việt Nam, đây là nghiên cứu đầu tiên sử dụng kỹ thuật giải trình tự gen thế hệ mới (NGS) để sàng lọc các bệnh đơn gen trội do đột biến mới cho thai phụ và cho cho kết quả chính xác và tin cậy.

Nghiên cứu đã thiết kế thành công phương pháp sàng lọc trước sinh không xâm lấn mới để phát hiện các biến thể gây bệnh mới trong 30 gen có độ thấm cao (hầu hết từ 96% - 100%) liên quan đến 25 rối loạn đơn gen trội phổ biến và nghiêm trọng với tần suất mắc cộng dồn là 1/600, cao hơn hẳn bệnh Down 1/700 (Theo thống kê của Trung tâm kiểm soát dịch bệnh của Hoa Kỳ). Tổng cộng có 30 gen được khảo sát liên quan đến 25 hội chứng di truyền trội phát sinh phần lớn do các đột biến mới ở thai. Xét nghiệm này có thể phát hiện chính xác biến thể từ DNA ngoại bào của nhau thai từ huyết tương của mẹ với độ nhạy và độ đặc hiệu cao.

Kết quả của nghiên cứu này là tiền đề cho việc mở rộng phạm vi khảo sát của xét nghiệm NIPT để sàng lọc các dị tật bẩm sinh do bệnh đơn gen trội khi thai phụ có bất thường siêu âm gợi ý và không muốn thực hiện chẩn đoán xâm lấn (ví dụ: độ mờ da gáy dày quý I thai kỳ...), chồng tuổi cao, có tiền căn gia đình đã sinh con mắc các bệnh khảo sát hoặc thai phụ muốn thực hiện một xét nghiệm không xâm lấn có phạm vi khảo sát rộng.

Đây cũng đồng thời là cơ sở khoa học cho việc triển khai ứng dụng xét nghiệm trước sinh không xâm lấn NIPT mới - NIPT đơn gen để sàng lọc 25 bệnh di truyền đơn gen trội phổ biến trong thai kỳ và tạo tiền đề vững chắc để Viện di truyền y học phát triển, hoàn thiện và ra mắt gói xét nghiệm sàng lọc toàn diện các bất thường di truyền ở thai nhi triSure Procare trong thời gian tới. Được biết, xét nghiệm sàng lọc trước sinh mới này sẽ sàng lọc tối đa 3 nhóm bất thường di truyền bẩm sinh cho thai chỉ với một lần lấy máu mẹ để tách chiết DNA ngoại bào thai nhi, bao gồm: 25 bất thường số lượng nhiễm sắc thể (NIPT truyền thống), 9 bệnh di truyền lặn và 25 bệnh di truyền trội phổ biến nhất (NIPT đơn gen).

MAI THY