Ai đang nắm thị trường thanh toán điện tử?

Thanh toán không tiền mặt đã trở thành xu hướng thanh toán phổ biến trên thế giới lẫn Việt Nam. Theo báo cáo e-Conomy SEA 2024 của Google, Temasek và Bain & Company, thanh toán kỹ thuật số của Việt Nam ghi nhận tổng giá trị giao dịch (GTV) ấn tượng, từ 126 tỉ USD năm 2023 tăng lên 149 tỉ USD vào năm 2024. Trong đó, dù chưa chiếm thị phần lớn nhất nhưng loại hình giao dịch qua QR Code đang tăng trưởng cao nhất.

QR, NFC, Apple Pay tăng tốc

Khảo sát của Payoo chỉ ra, hình thức thanh toán QR Code đang nắm giữ vị trí số 1 về tốc độ tăng trưởng với giá trị giao dịch trung bình tăng 20% so với năm 2023. Báo cáo từ tổ chức thẻ Visa cũng cho thấy, thanh toán qua QR Code được hơn 62% người dùng Việt Nam ưa chuộng. Trung bình mỗi người sẽ quét mã QR 16 lần/tháng, cao hơn mức sử dụng thẻ (12-13 lần/tháng). QR Code hiện được sử dụng rộng rãi không chỉ với mua sắm tại các cửa hàng tiện lợi, thanh toán bữa ăn mà còn mở rộng sang thanh toán cho giao dịch điện máy, nội thất, trang sức, đầu tư tài chính. Đặc biệt, QR không chỉ dùng cho những giao dịch giá trị nhỏ mà đã được thanh toán trong những giao dịch có giá trị lớn.

Cùng với QR, năm 2024 cũng chứng kiến sự tăng trưởng mạnh mẽ của hình thức thanh toán qua NFC. Thanh toán tích hợp thẻ vào thiết bị di động của Apple (Apple Pay) cũng trở thành xu hướng, với tốc độ tăng trưởng trung bình trên 15% mỗi tháng.

Sự bứt phá của các hình thức thanh toán không tiếp xúc đã khiến hàng loạt ngân hàng như Viecombank, Techcombank, MB Bank, VPBank, Sacombank, ACB, VIB, BIDV, MSB… phải bắt tay với Apple để triển khai tích hợp dịch vụ thanh toán Apple Pay cho tất cả các chủ thẻ.

TP.HCM tiếp tục là địa phương dẫn đầu

Xét trên bình diện địa phương, theo báo cáo của Payoo, thị trường cũng đã có sự chuyển dịch đáng kể, với sự bứt phá mạnh mẽ của Đà Nẵng, Hải Phòng, Bắc Ninh, Quảng Ninh, Thanh Hóa, Nghệ An, Kiên Giang, Thái Nguyên, Vĩnh Phúc... Dù vậy, TP.HCM tiếp tục là địa phương dẫn đầu về tăng trưởng thanh toán không tiền mặt.

Sang năm 2025, TP.HCM dự kiến đẩy mạnh thanh toán không tiền mặt. Chẳng hạn, từ năm nay, tất cả các tuyến xe buýt trợ giá tại TP.HCM sẽ áp dụng thanh toán không tiền mặt. Hay các cơ sở giáo dục công lập của TP.HCM cũng đặt mục tiêu năm 2025, 100% sẽ triển khai thanh toán học phí không dùng tiền mặt. Ngành điện TP.HCM thì phấn đấu đến năm 2025, 100% khách hàng tại TP.HCM sẽ thanh toán tiền điện không dùng tiền mặt. Ông Phan Vân Phong Vũ, Phó giám đốc Công ty Điện lực Tân Phú, TP.HCM cho biết “Chúng tôi sẽ phân loại khách hàng thường xuyên thanh toán tiền mặt để vận động khách hàng kích hoạt tự động, mở ví điện tử đồng thời làm việc với các đối tác trên địa bàn phối hợp quảng bá hình thức thu tiền bằng kênh thanh toán điện tử”

Riêng các bệnh viện công như bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM từ năm ngoái đã nỗ lực triển khai 100% thanh toán không dùng tiền mặt. Điều này giúp đơn giản hóa thủ tục hành chính và tăng tiện ích cho người bệnh.

MoMo, VNPay, ZaloPay vẫn chiếm ngôi

Trong phân khúc người dùng, từ 2 năm trước, theo báo cáo “Người tiêu dùng số - The Connected Consumer” của Decision Lab phối hợp với Hiệp hội Tiếp thị Di động Việt Nam (Mobile Marketing Association Vietnam - MMA) MoMo đứng đầu, chiếm 68% thị phần và là Fintech được ưa chuộng nhất Việt Nam. Xét trên doanh số, ví VNPay vượt hơn MoMo nhờ thừa hưởng hệ sinh thái VNPay với hơn 350.000 điểm chấp nhận thanh toán, theo nghiên cứu của Vietdata.

Tại TP.HCM, VNPTPay nổi bật nhờ sự hậu thuẫn của Tập đoàn Bưu chính Viễn thông Việt Nam (VNPT) - một trong những nhà cung cấp dịch vụ viễn thông lớn nhất. Qua đó, VNPTPay tham gia hỗ trợ thanh toán cước viễn thông, hóa đơn điện và các dịch vụ công cho khách hàng cá nhân lẫn khách hàng doanh nghiệp của VNPT. Theo thông tin từ VNPT, hãng viễn thông này đang phục vụ khoảng 30 triệu thuê bao di động, gần 10 triệu thuê bao điện thoại cố định và hàng chục triệu người sử dụng internet khắp cả nước. Chỉ cần phục vụ lượng khách hàng này, VNPTPay đã là đối thủ đáng gờm.

Về phía ZaloPay từ lâu đã là một tên tuổi nặng ký, nhất là ở TP.HCM, nơi ứng dụng Zalo được sử dụng rộng rãi. ZaloPay tích hợp thanh toán QR, hóa đơn và các dịch vụ công, đồng thời có thêm sự hỗ trợ bởi nền tảng mạng xã hội Zalo nên dễ dàng tiếp cận người dùng đô thị.

Có thể thấy, cả MoMo, VNPay, ZaloPay, VNPTPay đều là những tên tuổi lớn trong lĩnh vực thanh toán điện tử. Đây cũng là những thương hiệu đã tham gia thị trường từ sớm. MoMo xuất hiện năm 2010, chỉ sau BankPlus của Viettel (2009). Kế đó là ZaloPay (2016) còn VNPay chậm hơn (2018). Tính chung, các hãng đều có hàng thập kỷ tiên phong trong lĩnh vực thanh toán điện tử. Đến nay, dù phải cạnh tranh gay gắt với khoảng 50 ví điện tử khác nhau, dù một số tên tuổi (như Moca) đã rời cuộc chơi hoặc đã sáp nhập (như AirPay thành ShopeePay), dù phải thay đổi chiến lược trước các đòi hỏi mới của thị trường nhưng MoMo, VNPay, ZaloPay vẫn là những người dẫn đầu, cùng chiếm lĩnh gần 90% miếng bánh thị trường. Sang năm 2025, ông Nguyễn Thái Phiên, Giám đốc Tài chính của MoMo cho biết “chúng tôi kỳ vọng MoMo sẽ phục vụ hơn 50 triệu người dùng, không chỉ trong thanh toán mà còn trong đầu tư và quản lý tài sản”.

Bức tranh thanh toán điện tử của Việt Nam nói chung và TP.HCM nói riêng giai đoạn 2025-2026 dự đoán vẫn rất sôi động. Báo cáo của PwC ước tính, tổng giá trị giao dịch thanh toán điện tử tại Việt Nam có thể đạt khoảng 36,62 tỷ USD vào năm 2026, với tốc độ tăng trưởng hàng năm (CAGR) khoảng 15,19%. Riêng số lượng ví hoạt động có thể tăng lên 50-60 triệu vào năm 2026, chiếm gần 50% dân số trưởng thành. Cơ hội thúc đẩy thanh toán điện tử còn đến từ chương trình Mobile Money. Sau thời gian thí điểm, từ năm 2025, Mobile Money có thể được triển khai chính thức rộng rãi, giúp gia tăng tỷ lệ người dùng mới ở khu vực nông thôn. Đặc biệt, theo giới chuyên môn, sự phát triển của 5G, mã QR quốc gia, các giải pháp xác thực sinh trắc học, tiền kỹ thuật số (CBDC), AI và cá nhân hóa… sẽ càng giúp thúc đẩy thanh toán không tiền mặt.