Bà bầu ăn uống gì cho khỏe!

Ông bà xưa có câu “đói ăn rau, đau uống thuốc”, khi đói thì phải có gì đó vào miệng để bớt nghe tiếng bao tử sôi réo, để có năng lượng mà làm việc, khi bệnh dù Tây y hay Đông y cũng phải tìm thuốc cho đúng bệnh.

Trước tiên, hãy nói về thuốc bổ, bà bầu có cần uống thuốc bổ chăng và nếu uống thì loại gì?

Có 2 loại chất mà hầu như trong lúc mang thai cơ thể người phụ nữ sẽ phải cần rất nhiều, đó là sắt và canxi. Các chất này thật ra vẫn có thể lấy qua thức ăn, thí dụ như canxi có nhiều trong sữa và các chế phẩm từ sữa, các loại thủy sản; sắt có trong thịt đỏ và các loại rau xanh. Tuy nhiên, không phải ai cũng có điều kiện để có một chế độ ăn đúng chuẩn đầy đủ dinh dưỡng, việc chọn lựa bảo quản thực phẩm và chế biến có thể làm giảm lượng các khoáng chất này, cũng như tình trạng hấp thu ở từng người có khác nhau, nên việc dùng thêm các thuốc bổ có chứa 2 khoáng chất này trong lúc mang thai vẫn được khuyên dùng.

Viên sắt, ngoài sắt, còn cung cấp thêm acid folic, cũng là một yếu tố góp phần trong tạo máu, được khuyên dùng bổ sung cho bà bầu, gần như là thường quy, vì tỷ lệ phụ nữ thiếu máu thiếu sắt là khá cao trong người dân Việt Nam.

Tình trạng thiếu máu dẫn đến mẹ có nhiều khả năng bị băng huyết sau sanh, bị thiếu máu trong và sau khi mang thai, cũng như con sẽ bị thiếu sắt (vì chỉ nhận sắt từ mẹ lúc mang thai, và trong 6 tháng bú mẹ hay bú bình cũng chỉ nhận được rất ít sắt từ sữa mẹ hay sữa bột). Uống viên sắt bổ sung nếu được nên dùng suốt thai kỳ và lúc nuôi con bú mẹ, không có tình trạng dư sắt do uống thường xuyên, nhưng sắt dư thải qua đường tiêu hóa và gây ra một chút rắc rối như tiêu phân sệt, đen, táo bón, bào xót dạ dày và dĩ nhiên… tốn tiền.

Với canxi, biện pháp bổ sung tốt nhất vẫn là uống sữa (ngoài canxi, sữa còn là nguồn năng lượng tốt nhất), mọi loại sữa, chứ không nhất thiết cứ phải là sữa bà bầu. Ngay sữa đặc có đường cũng có thể dùng được, hay sữa đậu nành, hàm lượng canxi chỉ khoảng phân nửa so với sữa động vật, cũng dùng được nếu bà mẹ… ăn chay. Sữa bà bầu, có tốt hơn ở chỗ, hàm lượng canxi và năng lượng cao hơn, lượng đường ít hơn tránh được béo phì, nên dùng 1 ly thì năng lượng và canxi có thể gấp rưỡi hay gấp đôi ly sữa thường, và dĩ nhiên, giá tiền cũng không thể ngang bằng.

Dùng sữa nên dùng từ sớm, tránh đến lúc thai lớn, có khi là mẹ đã phải mất một lượng canxi dự trữ cho con rồi, như vậy sẽ mất sức hơn. Tuy nhiên, không phải ai cũng có thói quen uống sữa và uống được sữa. Trong trường hợp này, viên bổ sung canxi là biện pháp tốt giúp bà mẹ có đủ canxi cho cả mẹ và con. Bổ sung canxi không đủ, thì con sẽ thiếu canxi.

Chiều cao của con, lượng canxi của con được hình thành một phần quan trọng trong giai đoạn bào thai; thiếu canxi bào thai sẽ làm ảnh hưởng chiều cao của trẻ và dự trữ canxi – khối lượng xương trong tương lai. Thiếu canxi, mẹ sẽ phải lấy phần dự trữ của mình cho con, mẹ sẽ thiếu hụt canxi dự trữ, sẽ làm tình trạng thiếu hụt xương, loãng xương sau này đến sớm và trầm trọng hơn. Uống canxi nhiều quá mức có hại không? Thật ra canxi thừa sẽ được thải qua nước tiểu và phân; sỏi thận chỉ hình thành trên một số cơ địa đặc biệt, chứ không phải cứ dư canxi là sẽ có sỏi thận, việc chọn các loại canxi có độ hấp thu tốt, uống nhiều nước, vận động, đi tiểu thường xuyên, điều trị tốt nhiễm trùng tiểu sẽ làm giảm tỷ lệ lắng đọng canxi và tạo sỏi.

Các loại đa sinh tố cũng có thể dùng, trong thuốc có các loại sinh tố cần thiết, các loại khoáng cần thiết, kể cả sắt và canxi. Thuốc bổ đa sinh tố dùng trong bối cảnh bà bầu mạnh khỏe, có khả năng đã đủ các loại cần thiết qua chế độ ăn, chỉ cần bổ sung thêm ít thôi qua thuốc. Ngày nay, thuốc đa sinh tố còn kèm DHA - yếu tố quan trọng trong phát triển thai.

Chú ý chuyện uống nước

Bà bầu còn cần gì nữa? không thể quên vai trò của nước. Một chế độ ăn hợp lý của một người bình thường, hay của người mẫu cần đẹp da đẹp dáng, của một quý bà cần giữ nét thanh xuân, của vận động viên hay người lao động nặng, đều khuyên đủ nước cho nhu cầu cơ thể và nhu cầu hoạt động. Với bà bầu, nên uống từ hơn 2 lít nước mỗi ngày.

Trong khoảng 5-6 tháng, bụng bầu bắt đầu to, chèn vào bàng quang làm bà bầu có cảm giác muốn đi tiểu nhiều lần, đêm phải thức giấc đi tiểu, từ đó hay có tâm lý ngại uống nước ban đêm hay lúc đang ở nơi làm việc vì bất tiện, đây cũng là điều không tốt cần cải thiện. Uống nước cần đủ lượng và đều đặn trong ngày.

Nước gì có thể dùng được? Dĩ nhiên là nước đảm bảo vệ sinh (nấu chín, lọc sạch). Vậy các loại giải khát thì sao? Hầu như không có gì khác biệt trong khâu thức uống giữa bà bầu và các bà không bầu. Các loại giải khát có gas vẫn dùng được, nhưng hạn chế vì có đường dễ gây béo phì và bệnh tiểu đường trong lúc mang thai, gas có thể làm khó tiêu, cũng có thể giảm khó chịu khi thai hành nhiều. Trà, cà phê vẫn dùng được, lưu ý tình trạng giấc ngủ.

Có chuyện vui còn nói uống nhiều cà phê sẽ đẻ con “đen thui” như cà phê, vậy hóa ra uống cà phê sữa thì đẻ con da nâu, uống sữa hay nước dừa thì con trắng da; hay là uống bông bưởi vậy … để con trắng da mà còn thơm như bông bưởi, hay uống dâu tây để sinh con da đỏ cho nổi bật hơn?!

Thật ra, màu da con trẻ, cũng giống như người lớn vậy thôi. Màu sẫm của da là do các tế bào hắc tố nằm trong lớp da, càng nhiều tế bào hắc tố thì màu da càng sẫm. Người châu Âu da trắng là vì có ít tế bào hắc tố, người châu Phi da đen vì có nhiều tế bào hắc tố. Quy định tỷ lệ tế bào hắc tố trong lớp tế bào da là tùy thuộc yếu tố chủng tộc di truyền.

Tế bào hắc tố chính là yếu tố bảo vệ cho da khỏi tác động của tia cực tím có trong ánh sáng mặt trời. Do đó, người vùng nhiệt đới nắng gắt thì buộc phải có nhiều tế bào hắc tố hơn người vùng ôn đới ít nắng. Cũng vì điều này, khi chúng ta thường xuyên làm việc trong phòng, không tiếp xúc với ánh nắng nhiều thì sẽ trắng hơn người lao động ngoài nắng. Sau một chuyến tắm biển phơi nắng, da chúng ta cũng sẽ đen hơn vì đã tăng số tế bào hắc tố. Khi da còn non thì tế bào hắc tố ít hắc tố hơn, nên da non, da vết thương mới lành cũng sẽ trắng hơn. Em bé mới sinh ra có khi trắng nhưng sau đó sẽ trông đen hơn cũng là vì vậy.

Có nghĩa là nếu cha mẹ đã có da sậm màu thì không thể nào con trắng hơn bố mẹ, và các yếu tố ăn uống cũng không ảnh hưởng gì đến màu da cả. Lúc này, có sử dụng hay không các thức uống là vì chúng ta quan tâm đến tác dụng của thức uống đến sức khỏe.

Rượu có hại với thai nhi?

Rượu và các chất có cồn mới là yếu tố nên ngưng hay hạn chế khi mang thai. Sách vở đã mô tả hội chứng rượu ở trẻ, bao gồm một số bất thường cơ quan, bất thường về phát triển thần kinh vận động của con các bà mẹ nghiện rượu, chưa kể tình trạng sanh non, nhẹ ký.

Mặc dù việc dùng ít hay vừa phải rượu trong thai kỳ, nhưng thường xuyên, chưa thấy ảnh hưởng gì trầm trọng trên trẻ, cũng khuyên nên hạn chế rượu. Tuy nhiên, thỉnh thoảng một chút bia khi đi tiệc thật ra không nghiêm trọng lắm, chỉ trừ khi các bà bầu có cao huyết áp hay bệnh lý tim mạch.

Các gia đình xưa vẫn có thói quen ủ một bình rượu nếp cẩm cho bà bầu, dùng uống trong lúc mang thai hay sau sanh. Một chút rượu mỗi ngày, thật ra không đáng là bao, chủ yếu là kích thích ăn uống và giữ ấm cho bà mẹ. Tuy nhiên, nếu có cách chế biến thức ăn hợp khẩu vị, đủ dinh dưỡng, bà mẹ đầy đủ sức khỏe, không mất sức sau sanh, thì không cần phải mất công ủ rượu như thế; một chút cho bà mẹ mỗi ngày, tuy không sao cho em bé, nhưng cũng có thể gây thói quen xấu về uống rượu cho các đứa con lớn trong nhà, cũng có thể làm tăng cảm giác thèm rượu của các ông bố…

Lác đác đây đó đã có thấy các dịch vụ dành riêng cho bà bầu như tiệm áo bầu, spa bà bầu, cháo bà bầu … nhưng hình như chưa nhìn thấy cà phê bà bầu … vì các bà bầu nhà mình không có nhu cầu gặp gỡ hay sao? vào quán cà phê đâu chỉ uống cà phê, còn nhiều thức uống khác, mà như đã kể, ngoài rượu (thật ra cũng có thể uống chút chút và thỉnh thoảng), hầu như không có gì phải kiêng kỵ quá nhiều.

TP.HCM vốn năng động, hy vọng một ngày nào đó, sẽ thấy có quán cà phê dành riêng cho các bà bầu nhà ta, để chị em đến thư giãn, trò chuyện, chia sẻ cảm xúc và kinh nghiệm cho nhau, để khoảng thời gian 9 tháng mang nặng không còn là gánh nặng, ưu tư, lo lắng mà chỉ là niềm vui, niềm hy vọng. Lúc đó, nếu chủ quán có yêu cầu, tác giả sẵn sàng vài buổi mỗi tháng ghé lại uống nước, tư vấn sức khỏe cho các bà bầu, chi phí rẻ thôi, vài loại giải khát (dĩ nhiên, không rượu)…